Het leven van veel Oekraïners speelt zich grotendeels ondergronds af

Ondanks de oorlog gaat het leven in Oekraïne door voor de inwoners die zijn achtergebleven. Wanneer het onheilspellende luchtalarm klinkt, op veel plekken richting het oosten en zuiden is dat meerdere keren per week, haasten zij zich naar de vele (provisorische) schuilkelders om te schuilen voor de naderende Russische bommen of raketten. Na meer dan een jaar oorlog beginnen grote delen van het dagelijks leven zich af te spelen onder de grond.

Slechts een kwart van de Oekraïense scholen krijgt het voor elkaar om een regulier lesprogramma aan te bieden op locatie. Veel kinderen studeren online of helemaal niet. Ondergrondse klaslokalen zijn een uitkomst. Jongeren kunnen er in veiligheid leren én zichzelf en elkaar vermaken. De taferelen zijn haast aandoenlijk, maar schijn bedriegt. Ngo Save the Children schat dat zo’n 3,5 miljoen Oekraïense kinderen met ernstige tot catastrofale situaties te kampen hebben, van voedseltekorten tot seksueel geweld. Het gemiddelde Oekraïense kind bracht in een jaar oorlog bovendien zo’n 900 uur door in een bunker. In zwaar getroffen gebieden ligt dat urenaantal veel hoger.

Nabij de frontlinie worden de schuilkelders ook voor militaire doeleinden gebruikt. In het epicentrum van de grimmige strijd tussen Rusland en Oekraïne ligt het inmiddels kapotgeschoten Bachmoet. Bovengronds ziet het eruit als een smeulend maanlandschap, ondergronds alsof je honderd jaar terugreist in de tijd naar de uitgebreide bunkerstelsels in de loopgraven die de Vlaamse velden doorsneden tijdens de Eerste Wereldoorlog. Op de laptops na dan.