Soefi-meester Rumi kreeg door Madonna en Coldplay iets westers-zweverigs

De Afghanen claimen hem omdat hij in Afghanistan is geboren, de Iraniërs omdat hij in het Perzisch schreef, de Turken omdat hij in Anatolië ‘meester’ werd en stierf. Nog altijd trekt zijn mausoleum in de Turkse stad Konya jaarlijks miljoenen bedevaartgangers. Molana Djalal Eddin Mohammad Balchie, alias Rumi (1207-1273), stichter van de soefi-orde van de wervelende derwisjen, is verreweg de bekendste islamitische mysticus. Hij wordt vooral geroemd om zijn ontelbare gedichten.

Of de lezer alle religieuze symboliek herkent is de vraag

De Iraans-Nederlandse schrijver Kader Abdolah (68) groeide op met Rumi’s dichtregels, zoals de meeste Iraniërs de Perzische verzen traditiegetrouw van huis uit meekrijgen. Na zijn hervertellingen van De Koran en 1001 nacht lag het in de lijn der verwachting dat Abdolah zich ook op het omvangrijke werk van Rumi zou storten. Maar waar te beginnen, vroeg Abdolah zich af, starend naar de stapel boeken die almaar hoger werd.

Abdolah zag het opeens: het levensverhaal van Rumi, op de vlucht voor de Mongoolse invasie, is het verhaal van de immigrant. In Wat je zoekt, zoekt jou beschrijft Abdolah de „mystieke reis door het leven van de Perzische dichter”, waar hij ook zijn eigen levensloop in herkende. In 1988 ontvluchtte Abdolah het Iraanse regime.

In een drieluik begint Abdolah met een novelle over het leven van Rumi en zijn kameraadschap met Shams uit Tabriz (een andere grote mysticus), vervolgens een persoonlijke selectie van 92 gedichten en afsluitend vertaalde hij 53 klassieke verhalen. De zoektocht van Rumi twaalfhonderd jaar geleden, was een zoektocht naar het begin van de mensheid, aldus Abdolah. De mystici kwamen uit bij God, niet op een fysieke plek zoals een moskee of bedevaartsoord maar in de mens zelf. Vandaar: wat je zoekt, zoekt jou.

Maar wat je leest is niet wat je leest. Rumi oefent een grote aantrekkingskracht uit op westerse lezers, populair gemaakt door Amerikaanse sterren als Madonna en de Britse band Coldplay. De acteur Brad Pitt heeft zelfs op zijn arm een dichtregel van Rumi laten tatoeëren: „There exists a field, beyond all notions of right and wrong. I will meet you there.” Op sociale media worden zulke regels gretig gedeeld. De boeken over Rumi zijn in de Verenigde Staten niet aan te slepen. De gepopulariseerde versie van het soefisme heeft echter weinig te maken met de islam, en de boeken over Rumi liggen dan ook zelden onder het label religie/islam maar meestal bij de kast spiritualiteit/zingeving.

Terwijl de leer toch onlosmakelijk verbonden is met de godsdienst. Wanneer Rumi over de liefde dicht, gaat dat niet over je verkering maar over het onbaatzuchtige verlangen naar God. En de wijn gaat niet over het nuttigen van alcohol maar over het verlies van de rede in de zee van goddelijke liefde.

Of de gemiddelde lezer van Wat je zoekt, zoekt jou de metaforen en religieuze symboliek in de gaten heeft is maar de vraag. Voorin stelt Kader Abdolah dat „alles [...] volgens de wetten van de literatuur gelezen [mag] worden”. Dat mag altijd, maar daarmee krijgen Rumi’s verzen wel iets zweverigs. Of juist iets wervelends.