Amsterdammers schenken energietoeslag massaal aan arme stadsgenoten

Het idee ontstond terloops. Gewoon op de fiets of tijdens de koffie, precies weet Monique van Hoogstraten het niet meer. Ze weet nog wél wat zij en Ineke van Tol, een studievriendin van vroeger, dachten toen ze hoorden over de 190 euro energiecompensatie die het Rijk in de maanden november en december uitdeelt aan alle Nederlandse huishoudens: wat onrechtvaardig dat iedereen evenveel krijgt. „Één op de zes Amsterdammers leeft op of onder de armoedegrens. Als je door de stad fietst zíé je de inkomensongelijkheid”, zegt Van Hoogstraten. „De een heeft dat geld heel hard nodig, de ander in het geheel niet. We zochten naar een manier waarop mensen dat geld konden doneren.”

Een landelijke actie was Van Hoogstraten en Van Tol - een journalist en een historicus, beiden „volstrekte amateurs” met zulke projecten – een maatje te groot. „Dus beperkten we ons tot Amsterdam. We dachten bovendien dat mensen het fijn vinden om iets voor stadsgenoten te kunnen doen, dat is dichtbij.”

Één op de zes Amsterdammers leeft op of onder de armoedegrens. Als je door de stad fietst zíé je de inkomensongelijkheid

Monique van Hoogstraten initiatiefnemer Wees Warmhartig

In drie weken was het gepiept: een vriend die grafisch vormgever is, een bevriende notaris en iemand die een betaaltool op een website kon ontwikkelen, meer bleek niet nodig om een wild idee om te toveren tot een succesvol initiatief: Wees Warmhartig.

Bekende ambassadeurs

Het duo zocht drie goede doelen uit, stichtingen waar transparant gewerkt wordt en het geld écht terechtkomt bij Amsterdammers in nood: de Voedselbank, het Armoedefonds en het Fonds Bijzondere Noden Amsterdam. Donateurs kunnen op de website 190euro.nl zelf kiezen hoeveel geld ze overmaken en aan welk doel. „Of aan alle drie een beetje, dat kan natuurlijk ook”, aldus Van Hoogstraten. Ze vervolgt: „We willen zo betrouwbaar mogelijk zijn. Niemand kent Monique en Ineke, dus we hebben ambassadeurs benaderd om ons initiatief te ondersteunen.” Onder anderen Marjolein Moorman (wethouder armoedebestrijding), cabaretier Marc-Marie Huijbregts en oud-burgemeester Job Cohen steunen Wees Warmhartig. „En we hebben besloten geen stichting of vereniging op te zetten, want met de hele Van Lienden-affaire achter de rug wilden we geen risico lopen een Sywertje te worden.”

We dachten: het zou mooi zijn als mensen iets willen storten. Nu staat de teller op 2,3 ton

De website fungeert slechts als doorgeefluik; het geld komt direct op de rekening van de goede doelen terecht. „We zijn zelf ook verbaasd over het succes”, zegt Van Hoogstraten. „We dachten: het zou mooi zijn als mensen iets willen storten en voelden wel dat het onderwerp leefde. Nu staat de teller op ongeveer 2,3 ton.”

„Er is al 356 keer aan ons gedoneerd”. Marlies van Elst, vrijwilliger en bestuurslid van de Voedselbank in Amsterdam, checkt het voor de zekerheid nog een keer op haar telefoon. „56.800 euro in minder dan een maand tijd. Dat is fantastisch!” In haar handen wrijvend slalomt ze langs heftrucs en steekkarretjes. In de loods in Amsterdam-Noord staan de kratten met ingeblikte groenten, zakken chips en pakken rijst metershoog opgestapeld.

De Voedselbank heeft een turbulent jaar achter de rug. Eerst de oorlog in Oekraïne. Alleen al in Amsterdam maakten in één klap 800 Oekraïense vluchtelingen aanspraak op voedselpakketten. Nu de echte kou intreedt komen steeds meer Amsterdamse gezinnen door energiearmoede in geldproblemen, ziet Van Elst. Haar klantenbestand in de hoofdstad is dit jaar met 20 procent gestegen. Met de donaties wil de Voedselbank wat kleine extraatjes in de voedselpakketten stoppen, voor ieder huishouden een hele kip bij het kerstdiner bijvoorbeeld. „In de wintermaanden wordt altijd relatief veel gedoneerd, het is de tijd van het jaar om naar elkaar om te kijken. Maar in de lente zitten we alweer krap. Dan komt dit extra geld goed van pas.”

Een nieuwe bril, of eindelijk een tandartsafspraak na soms jaren rondlopen met pijn

Ook bij het Fonds Bijzondere Noden Amsterdam verwachten ze dat de financiële nood onder Amsterdammers de komende tijd zal toenemen, of het nu gaat om geld voor een nieuwe bril, eindelijk eens een tandartsafspraak na soms jaren rondlopen met pijn, of iets hoognodigs voor in huis. „Jarenlang hebben we in de luwte geopereerd, maar sinds drie jaar zijn we begonnen met actieve donatieacties”, zegt directeur Marita Tolman. „Ter illustratie: tot de 190 euro-actie haalden we met onze tot dan toe grootste donatiecampagne – voor tandartskosten – 15.000 euro op. Met Wees Warmhartig hebben we al bijna tíén keer zoveel ingezameld, al ruim 120.000 euro! We zien dat veel mensen het hele bedrag aan ons doneren, of zelfs ook al het bedrag van de maand december overmaken.” Het fonds zet het geld opzij voor 2023.

Zonder ontbijt naar school

Een van de donateurs is Mohammad Babazadeh. In het Tropenmuseum maakt hij tentoonstellingen om kinderen kennis te laten maken met culturen van over de hele wereld. „En dan gaan er hier in Amsterdam kinderen zonder ontbijt naar school? Dat doet mij pijn”, zegt hij aan de telefoon. „We leven in zware en dure tijden. Ik wilde al langer iets doen, maar wist in de jungle van goede doelen niet waar ik me moest aansluiten. Dit initiatief is volgens mij precies wat er nodig is, op maat en van Amsterdammers vóór Amsterdammers.” Babazadeh kan het geld eigenlijk zelf ook best goed gebruiken. „Maar andere mensen nog beter. Ik zal geen honger lijden en kan een dikke jas aantrekken.”

Eefje Bosch (47), literair vertaler, doneerde 19 van de 190 euro. „Ik heb het geld zelf ook hard nodig”, zegt ze. „Maar ik ontdekte dat ik door de thermostaat een graad lager te zetten dat kleine bedrag al bespaarde. Dat geef ik dan graag weg.”