Voorlopig akkoord: leger Soedan bereid zich terug te trekken uit regering

s

Het leger van Soedan trekt zich terug uit de regering maar geeft zijn grote invloed niet op. Dat is de essentie van een maandag gesloten raamovereenkomst in Khartoem tussen burgers en militairen. In oktober vorig jaar trok het Soedanese leger alle macht naar zich toe en zette burgerpolitici gevangen. De militaire staatsgreep, die leidde tot internationale isolering en een rap verslechterende economie, is nu teruggedraaid.

Regering en parlement zullen worden gevuld met louter burgers, met aan het hoofd een civiele premier. Afgesproken werd dat de radicaal-islamitische partij van de in 2019 afgezette president Omar el-Bashir buiten het nieuwe bestel blijft. Slechts een deel van de burgeroppositie zette zijn handtekening onder het akkoord. Enkele politieke partijen doen niet mee evenals verzetscomités en vakbonden, die hulpvaardig waren bij de afzetting van Bashir.

Over uiterst gevoelige zaken moet binnen een maand overeenstemming zijn bereikt. De ondertekenaars moeten een plan maken over wat te doen met de daders van geweld tegen burgers sinds de val van Bashir, over rechtspraak, over de ontmanteling van het diepgewortelde regime van Bashir, hervorming van de veiligheidssector en een vredesakkoord met rebellengroepen. De kaderovereenkomst werd bereikt door bemiddeling van de Verenigde Naties, de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten.

Veel soldaten en politie op de been

Het akkoord, hoewel slechts een eerste stap voor de geplande overgangsperiode van twee jaar tot aan verkiezingen, betekent dat de militairen terugkomen op hun coup, maar ze trekken zich niet geheel terug in hun kazernes. Daarbij is vooral de economische rol van het leger cruciaal. Een geschatte tachtig procent van de economie is in handen van het leger; alleen al de smokkel van goud brengt de militairen 2 miljard dollar per jaar op. Bij grondige hervormingen staat er dus veel op het spel en legerleider Abdel Fattah al-Burhan deed enkele weken geleden al een schot voor de boeg toen hij zei dat „het leger niet zal accepteren dat het wordt hervormd door een burgerregering. Iedere verandering zal worden besloten en worden ingevoerd door het leger”.

Het akkoord werd maandagmiddag in Khartoem ondertekend door de twee hoogste generaals, Burhan en de voormalige militieleider Mohammed Hamdan Dagalo (alias Hemedti), en de leiders van de grootste prodemocratische groep van het land, Forces for Freedom and Change. In de straten van de hoofdstad waren veel soldaten en politie op de been, want de leden van verzetscomités hadden een protestmars tegen het akkoord aangekondigd. Bij vrijwel wekelijkse demonstraties tegen de militaire coup een jaar geleden werden 120 betogers doodgeschoten. Veelal verantwoordelijk voor die slachtoffers zijn de soldaten van generaal Hemedti.

Bashir werd in april 2019 ten val gebracht door een unieke volksopstand en het overgrote deel van de horizontaal georganiseerde verzetscomités is tegen iedere vorm van samenwerking met het leger. Abdelmmonim Ali van de verzetscomités zegt telefonisch uit Khartoem: „Ondanks de afwijzing door de meerderheid van ons, zie ik geen andere uitweg meer, want Soedan verkeert in een belabberde economie situatie en is onveilig door de vele gewapende groepen en milities. Maar er bestaat een gevaar dat de burgers kunnen eindigen als marionetten van het leger, gebruikt om de militaire dominante achter de schermen van het civiele bewind te legitimeren.”

Rol voor het IMF

De kampen van zowel burgers als militairen zijn verdeeld. Burhan ziet met lede ogen aan hoe Hemedti zijn controle op de goudhandel gebruikt om zijn eigen manschappen te versterken. Zijn militie was drie jaar geleden 30.000 man sterk, slechts een kwart van het officiële leger maar met meer fondsen. Hemedti steunde de legercoup een jaar geleden maar zei al snel dat het militaire ingrijpen een fout was geweest. Een ander nog op te lossen probleem is de rol van rebellengroepen. Een aantal van deze bewegingen (vooral afkomstig uit de westelijke regio Darfur) sloot in 2020 een vredesdeal, met de belofte van hoge politieke functies. Deze groepen kozen de kant van het leger bij de militaire coup en nu er een nieuw bestel is afgesproken dreigen zij buiten de boot te vallen.

Een stimulans voor het akkoord is de rol van het Internationale Monetaire Fond. Het IMF zette, net als Westerse landen, na de coup alle economische steun stop, zoals schuldenlastverlichting. Eind dit jaar neemt het een besluit of de financiering aan Soedan wordt hersteld.