Sprak Wopke Hoekstra de waarheid over de Marokko-deal?

Heeft minister Wopke Hoekstra (Buitenlandse Zaken, CDA) de waarheid verteld over een deal met Marokko? Dat is de vraag nu een vertrouwelijk actieplan tussen Nederland en Marokko is vrijgegeven. In het akkoord beloven beiden landen zich niet meer te bemoeien met elkaars „binnenlandse aangelegenheden”. Minister Hoekstra ontkende eerder dat er afspraken waren gemaakt over het uiten van kritiek op Marokko.

Het Marokko-akkoord is van vorig jaar, maar is pas vorige week op verzoek van de Tweede Kamer openbaar gemaakt. Aanleiding hiervoor is berichtgeving in NRC over een ‘terugkeer-deal’: Marokko zou weer meewerken aan het terugnemen van afgewezen asielzoekers, Nederland zou in ruil daarvoor geen openlijke kritiek meer leveren op de mensenrechtensituatie in het land.

Minister Hoekstra ontkende daarop dat zo’n soort afspraak is gemaakt. „Ik herken me daar niet in”, schreef hij in antwoord op vragen van de Tweede Kamer. „Er zijn geen afspraken gemaakt dat Nederland niet langer openbaar kritiek uit ten aanzien van mensenrechten.”

Hoekstra weigerde aanvankelijk de afspraken openbaar te maken. Dat zou niet „netjes” zijn. „Wat we diplomatiek overeengekomen zijn, is dat we dat soort documenten niet op straat gooien.” Onder druk van de Tweede Kamer is het actieplan vorige week alsnog vrijgegeven. Met dus een opvallende passage erin over het niet bemoeien met „binnenlandse aangelegenheden”.

Lees ook: Nederland kan weer migranten uitzetten naar Marokko — maar mag geen kritiek meer geven op het land

Volgens het ministerie van Buitenlandse Zaken verwijst die zin naar „het beginsel van non-interventie”: de regel dat een staat niet mag ingrijpen in de interne politiek van een ander land. De passage is slechts een „bevestiging van een fundamenteel rechtsbeginsel”, zegt een woordvoerder van het ministerie.

Mensenrechtensituatie

Maar volgens Marokko-experts betekent de passage uit het akkoord wel degelijk dat Nederland geen openlijke kritiek meer zal leveren op de mensenrechtensituatie in Marokko. „Kritiek op het opsluiten van journalisten en demonstranten, zoals Nederland eerder uitte, wordt door Marokko gezien als bemoeienis met een binnenlandse aangelegenheid”, zegt Jan Hoogland, Marokko-deskundige en voorheen werkzaam op de Nederlandse ambassade in Rabat. „Dat wil Marokko voorkomen, omdat ze graag het beeld ophouden van een gezond democratisch land.”

Ook volgens Marokko-kenner Paolo De Mas betekent de afspraak uit het actieplan dat de Nederlandse regering openlijke kritiek op Marokko zal moeten inslikken. „De regering kan nu niet meer roepen: ‘Die rechtsstaat in Marokko deugt niet’. Dat beschouwt Marokko als bemoeienis met een binnenlandse aangelegenheid.”

We doen met dit actieplan aan realpolitik

De afspraken passen volgens De Mas in een nieuwe opstelling van Nederland om eigen belangen voorop te stellen in internationale relaties. De Mas: „We doen met dit actieplan aan realpolitik: liever deals sluiten op dossiers die voor ons belangrijk zijn, dan vruchteloos blijven roepen dat allemaal zaken verkeerd zijn in andere landen.”

Uitleveringsverdrag

In het geopenbaarde actieplan staan meer afspraken. Zo vinden er gesprekken plaats over een uitleveringsverdrag tussen beide landen. Daar drong Marokko al langer op aan. Een verdrag zou betekenen dat Nederlandse rechters er bij een uitleveringsverzoek voortaan van moeten uitgaan dat mensenrechten in Marokko worden gerespecteerd. Volgens critici past dit niet bij de rapportages over marteling, corruptie en politieke vervolgingen in Marokko.

Lees ook: Aan mensenrechten hebben ook wij geen boodschap

Het document bevat ook afspraken over migratie, cultuur, handel en sociale zekerheid. Zo zijn er overleggen opgericht om het terugsturen van Marokkaanse asielzoekers te bespoedigen. Ook wil Marokko in Amsterdam een Marokkaans Cultureel Centrum openen.

Marokkaans-Nederlandse organisaties reageren verontwaardigd op het akkoord. Ze vrezen onder meer dat het nieuwe culturele centrum „als vehikel zal dienen voor nog meer inmenging en bemoeienis”, zegt de Riffijns-Nederlandse activist Saïd Bouddouft. Ook zijn de Marokkaanse organisaties bezorgd over het uitleveringsverdrag waarover nu gesprekken worden gevoerd. Zij vrezen voor de uitlevering van politiek activisten uit Marokko die door het land als verdachte worden aangemerkt.