De problemen met het verouderde tapsysteem zijn erger dan minister Yesilgöz deed voorkomen

Een aanzienlijk deel van door de politie getapte telefoongesprekken in lopende opsporingsonderzoeken was de hele maand oktober door een storing niet beschikbaar. De problemen met een zwaar verouderd tapsysteem van de Nederlandse politie zijn ernstiger dan minister Dilan Yesilgöz (Justitie en Veiligheid, VVD) in Kamerbrieven heeft doen voorkomen.

Terwijl de minister vorige maand nog tijdens een Kamerdebat verklaarde dat de opsporing niet in gevaar kwam door de storingen, kampte de politie in werkelijkheid al weken met een storing in het tapsysteem die het beluisteren van een deel van de tapgesprekken onmogelijk maakte. Dat blijkt uit onderzoek van NRC.

Het wekenlang mislopen van de tapgesprekken – het ging specifiek om die van provider KPN – is een nieuwe tegenslag in het falen van het tapsysteem dat NRC vorige maand onthulde.

Pakketjes

Bij het tappen van telefoongesprekken wordt geen audio opgenomen, maar worden pakketjes data opgeslagen die voorzien zijn van een code om ze om te kunnen zetten in de spraakinhoud. De daarvoor benodigde digitale vertaalsleutel, de codec, verschilt voor iedere provider, app of communicatiemedium en verandert regelmatig.

Bij een goedwerkend tapsysteem worden die verschillende codecs automatisch aangepast. Maar het tapsysteem van de Nederlandse politie is zo verouderd dat dit niet meer goed werkt. Dit leidde tot een ‘no call content’-storing bij het tappen van KPN-gesprekken, die duurde van 27 september tot 3 november.

In een reactie bevestigt het ministerie de storing in het tappen van KPN-gesprekken, maar het zegt dat maar „een klein deel van de gesprekken niet beluisterd kon worden”.

Kamerbrief

Precies gedurende deze KPN-storing ontkende de minister van Justitie en Veiligheid in twee Kamerbrieven op 4 en 18 oktober en in een debat met de Kamer op 20 oktober nog dat de opsporing door het falende tapsysteem in gevaar kwam. Het ministerie houdt dat in een reactie op vragen van NRC vol met de uitleg: „De opsporingsteams zijn over deze storing geïnformeerd zodat ze hun opsporingstactiek hierop waar nodig hebben kunnen aanpassen.”

De Tweede Kamer werd niet over de storing geïnformeerd. Tijdens het Kamerdebat van 20 oktober kwam de minister terug op een ander standpunt. Ze moest alsnog erkennen dat in een sterk beveiligde ruimte bij de Landelijke Eenheid in Driebergen met grote regelmaat technici van de Israëlische defensiebedrijven aanwezig zijn.

Lees ook: De minister ziet geen groot gevaar

Extra kostenpost

Het oude, falende tapsysteem had allang vervangen moeten zijn. Al in 2019 won de Israëlische wapenproducent Elbit de aanbesteding voor een nieuw systeem. Sindsdien lukt het niet om dat aan de praat te krijgen. Daardoor blijft de politie afhankelijk van een al jaren afgeschreven tapsysteem van een ander Israëlisch bedrijf: Verint/Cognyte, met een extra kostenpost van vele miljoenen tot gevolg.

Saillant is dat het ‘nieuwe’ systeem van Elbit waarmee de leverancier in 2019 de Nederlandse aanbesteding won, inmiddels ook al verouderd is. Elbit heeft een versie ontwikkeld van het door Nederland aangekochte ‘i360’. Het ministerie laat nu in een reactie weten dat het ná de aanbesteding met Elbit heeft afgesproken dat Nederland de nieuwe versie van het systeem geleverd krijgt. De Tweede Kamer is ook hierover nooit geïnformeerd.

Op de vraag of de aanbestedingsregels geschonden zijn nu Elbit een ander systeem levert dan waar het de aanbesteding mee gewonnen heeft, zegt het ministerie dat de keuze voor de „nieuwere versie” past „binnen de regels die voor deze aanbesteding en aankoop geldende regels”.