Timing ‘The Crown’ onhandig voor koning Charles III

De timing had voor koning Charles niet onhandiger gekund. Hij is nog geen twee maanden koning en zit midden in de opbouwfase van zijn regeerperiode. En nu komt Netflix met het vijfde seizoen van The Crown, dat precies de donkere periode in de jaren negentig beslaat waarin Charles een omstreden hoofdrol had.

Elk seizoen van de serie maakt in het Verenigd Koninkrijk discussie los. En hoewel ‘ophef’ lastig in objectieve eenheden valt vast te stellen, lijkt de controverse dit keer net weer groter dan bij eerdere seizoenen. Hoe recenter de periode die The Crown behandelt, hoe meer Britten de historische momenten immers zelf meemaakten. Betrokkenen zijn nog in leven en leveren commentaar op de afleveringen. En dat koningin Elizabeth pas onlangs is overleden, begin september, maakt alles nog net een tikje gevoeliger.

‘Kwaadaardige onzin’

De afgelopen weken spraken bijvoorbeeld oud-premier John Major en actrice Judi Dench zich kritisch uit. John Major liet een verklaring uitgaan over een aflevering waarin Major (gespeeld door Jonny Lee Miller) met prins Charles (Dominic West) in een geheime ontmoeting over een mogelijk aftreden van de koningin zou hebben gesproken. Charles zou gevonden hebben dat hij te lang op de troonopvolging moest wachten. „Beschadigende en kwaadaardige onzin”, volgens Major. Zo’n gesprek heeft nooit plaatsgevonden en zo’n „onwaarschijnlijk en ongepast onderwerp” als aftreden heeft zowel Major als Charles nooit opgebracht.

Het vijfde seizoen beslaat de jaren negentig, tot voor het auto-ongeluk in Parijs waarbij Charles’ ex-vrouw Diana om het leven komt. Die jaren mogen iets zijn weggezakt in het collectieve Britse geheugen, toch zijn er genoeg Britten die zich herinneren hoe onpopulair Charles toen was en een herinnering aan de bittere scheiding met zijn ex Diana kan hij niet echt gebruiken. Het beruchte afgeluisterde telefoongesprek uit 1989 tussen hem en zijn minnares Camilla Parker-Bowles over dat hij haar tampon zou willen zijn, komt ook weer langs in de serie.

In 1997, het jaar dat Diana overleed, zei maar 8 procent van de Britten Camilla te mogen en haar ooit te accepteren als koningin. De helft van de Britten vond dat Charles nog koning kon worden als hij met haar zou doorgaan, een flinke minderheid van 45 procent vond van niet. Nog altijd zijn Charles en Camilla niet de populairste leden van het koninklijk huis, maar hun beider reputatie is vele malen beter dan toen. En Camilla is algemeen geaccepteerd als Charles’ vrouw.

Over het jaar 1992, waarin drie van de vier kinderen van Elizabeth en Philip huwelijksproblemen hadden en een deel van het paleis in Windsor afbrandde, laat scenarioschrijver Peter Morgan de koningin haar beroemde ‘annus horribilis’-toespraak houden, maar met een grotendeels verzonnen inhoud. Elizabeth komt volgens critici in dit seizoen over als slechte moeder – en dat is hardvochtig, zo vlak na haar dood, vindt bijvoorbeeld de conservatieve krant The Daily Telegraph. Kort na het overlijden van Elizabeth kwam The Crown tijdelijk opnieuw in de toptien van meest gekeken series van Netflix.

Disclaimer vooraf

Judi Dench, bevriend met koningin-consort Camilla, noemde de serie in een ingezonden brief in dagblad The Times onlangs „grof en wreed”. „Hoe dichter het drama onze huidige tijden nadert, hoe meer bereid het lijkt te zijn de lijnen te laten vervagen tussen historische nauwkeurigheid en grove sensatie.” Dench is bang dat kijkers, vooral in de Verenigde Staten waar The Crown enorm populair is, de serie voor waar aannemen. Ze riep Netflix op een disclaimer bij de afleveringen te plaatsen. Kort na haar brief lekte overigens uit dat Dench zelf met Netflix in gesprek zou zijn geweest voor een kleine rol dit seizoen, die van de koningin-moeder.

Dit soort oproepen voor disclaimers zijn niet nieuw. Ook bij het uitkomen van seizoen vier in 2020 zei toenmalig minister van Cultuur Oliver Dowden dat zo’n waarschuwing een goed idee zou zijn, omdat vooral de jongere generatie moeite zou hebben de feiten van fictie te onderscheiden. Destijds liet Netflix het gaan, dit keer hebben ze geluisterd. Een beetje. Bij het promotiefilmpje op YouTube staat voor het eerst vermeld dat The Crown „gefictionaliseerd drama” is, „geïnspireerd door echte gebeurtenissen”. Of zo’n zinnetje ook bij de afleveringen zelf komt, is nog niet duidelijk.

Een vraag die veel Britten bezighoudt, is of de leden van het koninklijk huis de serie zelf kijken. Van wijlen koningin Elizabeth is het nooit bekend geworden – Buckingham Palace reageert nooit inhoudelijk op vragen van journalisten over The Crown.

Prins Harry verdedigde de serie vorig jaar in een interview. Hij zei dat hij zich meer op zijn gemak voelt bij The Crown omdat het „overduidelijk fictie is, losjes gebaseerd op de werkelijkheid”, terwijl de Britse tabloidpers „zogenaamd nieuws” over het koninklijk huis verspreidt dat voor waar wordt aangenomen. Harry en zijn vrouw Meghan werken samen met Netflix; een omstreden documentaire over hen zou zijn uitgesteld vanwege het overlijden van Elizabeth.

The Times, die de ingezonden brief van Judi Dench publiceerde, vindt de discussie over disclaimers in elk geval onzin. The Crown is geen journalistiek en geen geschiedenis, schrijft de krant in een commentaar over de controverse rond de serie: „In plaats daarvan is het gewoon een onderhoudende televisieserie en een geweldige advertentie voor Brits acteerwerk, voor schrijf- en productietalent.”