Verplicht besparing op energie

Het kabinet trekt 23 miljard euro uit om de energierekeningen van burgers te compenseren, en 3 miljard voor het MKB. Dat is opgeteld ruim meer dan de begroting van Defensie (15,2 miljard). Dat lijkt een hoognodige en bovendien sympathieke geste om de laagste inkomens en kleine bedrijven te beschermen. Die moeten nu soms meer betalen voor hun energie dan dat hun inkomen bedraagt. De vraag is wel: gaat dit inderdaad de consumenten en het MKB helpen?

Tot nu is het ontstane tekort aan gas en elektriciteit, veroorzaakt door een inflexibele vraag en een wegvallend aanbod, vooral opgevat als een financieel probleem. Het aanbod is gedaald door het wegvallen van Russisch gas, en vanwege de nog niet voltooide energietransitie is er niet voldoende stroom. Iedereen, ook de energieleveranciers, betaalt meer en dat voelen we in onze portemonnee. Die portemonnee verwacht dan antwoord.

Maar de opluchting over het ingestelde prijsplafond werd een dag later meteen onderuitgehaald door het besluit van OPEC+ om de olieproductie te beperken. Dat betekent dat de energieprijzen en de benzineprijzen weer stijgen. Moet er dan nog meer gecompenseerd worden?

Een negatief effect van de prijscompensatie voor huishoudens en bedrijven is dat mensen de verwarming minder laag zetten, minder besparen op douchen, en dat de horeca de terrasverwarming aan laat staan. Daardoor daalt de energievraag te weinig, blijft de prijs van energie hoog, en heeft de economie als geheel geen baat bij de prijscompensatie.

De oplossing moet niet vooral financieel zijn, maar elders worden gezocht, namelijk door verplichtingen in te stellen voor energieverbruik, zoals dat ook al in diverse Europese landen gebeurt. Als op een terras de verwarming wordt aangezet, gebruiken we schaarse energie die nog schaarser wordt, waardoor de prijs omhoog gaat: daardoor moeten ook de laagste inkomens meer betalen voor hun energie. Zo treft ons gebruik van energie juist de arme mensen. Je kunt berekenen dat als we collectief bezuinigen op energie, voor elk procent energiebesparing de prijs met 5 procent omlaag gaat, zodat de totale besparing op uitgaven vijf keer zo groot is in verhouding tot de individuele inzet. Prettige bijkomstigheid is dat energiebezuiniging dus een teken is van solidariteit met de armste burgers.

Meer energie besparen heeft dubbel voordeel: direct lagere prijzen, waardoor de kosten verder afnemen

De prijs van gas is veel hoger geworden, maar mensen en bedrijven zijn onvoldoende flexibel om snel zich aan te passen en hun gewoonten te wijzigen. Daarom is overheidsingrijpen noodzakelijk. De huidige liberale regering is daar huiverig voor, maar grijpt wel diep in op de economie met een grote kapitaalinjectie. Duitsland, Spanje en andere landen hebben een verplicht temperatuurplafond ingesteld voor kantoren (19 graden). Dat soort maatregelen is gemakkelijk te begrijpen en per direct in te voeren. Het kabinet moet veel harder zijn best doen om energiebesparing te stimuleren en waar mogelijk te verplichten.

Investeringen in groene energie

Ook op de lange termijn zijn verplichte besparende maatregelen van belang. De energieleveranciers betalen een hoge prijs voor het inkopen van energie voor 2023. De tekorten verdwijnen niet zonder acties. Voor Frankrijk dreigen black-outs, doordat kerncentrales in onderhoud zijn en Duitsland de export van elektriciteit misschien gaat beperken. De markt lijkt black-outs in 2023 in te calculeren, ook buiten Frankrijk. Meer geld om de energierekeningen te betalen is beperkt effectief. Meer energie besparen heeft daarentegen dubbel voordeel: direct lagere kosten en lagere prijzen, waardoor de kosten verder afnemen.

Lees ook: Zeven vragen over het prijsplafond

De bouw van windmolenparken, het aanleggen van zonnepanelen en investeringen in groene energie hebben een enorme boost gekregen door het fossiele brandstoftekort. Maar het zal nog jaren duren voordat we voldoende groene energie hebben. Het kabinet is aan zet voor een deugdelijke lange- en kortetermijnoplossing. Energiebesparingen die we ons zelf opleggen doen minder pijn dan als straks het licht uitgaat doordat het aanbod onvoldoende is voor de vraag.