Nobelprijs voor Literatuur naar Franse schrijfster Annie Ernaux

De Franse schrijfster Annie Ernaux is de laureaat van de Nobelprijs voor Literatuur 2022. Dat werd donderdagmiddag bekendgemaakt door de Zweedse Academie in Stockholm. Ernaux (1940), auteur van autobiografische boeken met een sociologische ambitie, ontvangt de prijs „voor de durf en de klinische scherpte waarmee zij de wortels, vervreemdingen en collectieve beperkingen van de persoonlijke herinnering onthult”.

Daarmee gaat de literaire Nobelprijs dit jaar naar een winnaar die alom gezien wordt als een van de belangrijkste hedendaagse auteurs van Franse bodem, en die al grote internationale bekendheid verwierf. In haar documentaire romans, waarin ze op ingehouden en realistische toon schrijft, plaatst ze haar eigen ervaringen in het licht van de tijdgeest.

Lees ook: de recensie van Ernaux’ magnum opus De jaren (●●●●●)

Zestiende uit Frankrijk

Ernaux groeide op in Normandië in een arm arbeidersmilieu, studeerde romanistiek en werkte enige tijd als docent. Sinds de jaren zeventig publiceert ze literair werk, steeds met een autobiografische inslag. Daarbij krijgen vooral de ongemakkelijke herinneringen ruim baan. Daar schuilt de waarheid, in het „grote herinneringsvermogen van de schaamte, dat minutieuzer, onverzettelijker is dan enige andere vorm van herinnering”, zoals Ernaux schreef, in de vertaling van Rokus Hofstede, in haar boek Meisjesherinneringen. Via haar persoonlijke ervaringen werpt ze licht op bredere maatschappelijke onderwerpen, zoals verschillen in klasse en gender. Volgens het comité dat de prijs toekent „verbreedt Ernaux de grenzen van de fictie”, door zichzelf eerder „als etnograaf dan als fictieschrijver te beschouwen”.

Lees ook dit interview uit 2017 met Annie Ernaux: ‘Ik schrijf alsof er geen toekomst is’

De naam van Ernaux werd al jarenlang genoemd als favoriet voor de Nobelprijs. Ze is de zestiende Franse auteur die de prijs ontvangt, acht jaar na de laatste Franse winnaar, Patrick Modiano, in 2014. Ze is de zeventiende vrouw die de literaire erkenning ontvangt. Vorig jaar ging de prijs naar de Tanzaniaans-Britse schrijver Abdulrazak Gurnah.

Abortus

De literaire reputatie van Ernaux is gevestigd sinds de jaren tachtig, toen ze een van de belangrijkste Franse literatuurprijzen ontving voor haar roman La place, een portret van haar vader. Een voorlopige kroon op haar oeuvre was haar roman Les Années (2008), die wereldwijd werd vertaald, genomineerd werd voor de International Booker Prize en omschreven is als een ‘collectieve autobiografie van onze tijd’. Grote bekendheid kregen ook haar boeken De schaamte (La honte), over de gevolgen van armoede en klasseverschil, en Het voorval (L’événement, dit jaar verfilmd), waarin ze haar illegale abortus als studente in het Frankrijk van de jaren zestig beschrijft. De vraag van een Chinese journalist op de Nobelprijs-persconferentie in Stockholm, of de bekroning van Ernaux, die met Het voorval een baanbrekend boek over geboortebeperking schreef, ook een „boodschap aan de wereld” was, antwoordde het comité dat het zich uitsluitend concentreerde op „literaire kwaliteit” en op de vraag of de boeken van de laureaat universele zeggingskracht hebben. „Dat is onze boodschap: dit is literatuur voor iedereen.”