Een open dag in een asielzoekerscentrum in Budel, maar het dagelijks leven was ‘niet te zien’

Een paar weken geleden zag Miep Guns (63) uit Budel dat het asielzoekerscentrum bij haar in de buurt een open dag zou organiseren. Daar ga ik heen, dacht ze meteen. Het azc was veel in het nieuws geweest en het hele dorp klaagde over overlast, dit was haar kans om binnen te kijken.

Op de ‘Open azc dag’ openen ruim zestig asielzoekerscentra hun deuren. „Je kunt bewoners van de azc’s ontmoeten en een indruk krijgen van het dagelijks leven in een azc”, staat op de website van het COA (Centraal Orgaan opvang asielzoekers). De open dag is een jaarlijks initiatief van het COA, de IND, VluchtelingenWerk Nederland en de Dienst Terugkeer & Vertrek (DT&V).

Voor de deur in Budel staat deze zaterdag een groep demonstranten, zo’n vijftig mannen en tien vrouwen. Een man met grijs haar en een pet houdt een stuk karton vast: ‘Geef ons dorp terug’, staat erop. Twee anderen houden een wit papier omhoog: ‘AZC, de tijd van gaan is nu gekomen’. „Diefstallen, aanranding, overlast op straat, wij willen het azc zo snel mogelijk dicht hebben”, zegt Harm van Leuken uit Budel. Er zijn wekelijks incidenten, zegt hij. Een petitie voor sluiting van het azc is door 2.064 mensen ondertekend. „Dat hier nu niet zo veel mensen staan te demonstreren komt doordat ze bang zijn om als racist te worden gezien.”

Zo’n open dag is een poppenkast, zegt hij. Binnen wordt het mooier voorgedaan dan het is. Mensen maken hapjes, de gebouwen zijn opgeruimd, er is muziek. „De dagelijkse realiteit zie je niet.”

Van november 2021 tot en met januari 2022 heeft de politierechter volgens staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel en Migratie, VVD) 58 bewoners van het azc in Budel veroordeeld. Het ging om steekpartijen, diefstal, aanranding en andere geweldsincidenten. Burgemeester Van Kessel stelde hierna een noodverordening in en verklaarde de omgeving van het azc tot veiligheidsrisicogebied. Bewoners mochten preventief worden gefouilleerd. Volgens Luuk Geelen, die adjunct-locatiemanager is en vandaag een rondleiding geeft, zijn sindsdien de maatregelen „flink opgeschroefd”: extra cameratoezicht, meer beveiliging, er zijn hekken geplaatst en de samenwerking met de politie is verbeterd. „Frequente overlastgevers verplaatsen we zo snel mogelijk. Verzoeken van asielzoekers die geen kans hebben op een verblijfsvergunning worden sneller afgehandeld.”

In het azc in Budel verblijven zo’n 1.500 mensen. Het lijkt erop dat de meeste problemen werden veroorzaakt door een kleine groep ‘veiligelanders’, mensen die volgens de IND veilig zijn in hun land van herkomst en dus geen kans maken op een verblijfsstatus in Nederland.

De gemeenteraad van Budel pleitte er recent voor om het azc op te heffen of kleiner te maken. Volgens de gemeente is dat onmogelijk omdat het contract voor de opvang loopt tot juli 2024. „Maar de bestuursovereenkomst loopt tot 2028”, zegt locatiemanager Ilske Hendriks. „Die afspraak tussen het COA en de gemeente is leidend. We gaan het opknappen. Er is 7,3 miljoen euro om de leefbaarheid te verbeteren: de entree wordt opgeknapt, de vloeren in de woningen, er komen meer mogelijkheden voor vermaak voor de bewoners. Onze theorie is: als het netjes is, hou je het ook netjes.”

Bekijk ook deze fotoreportage over: de buitenslapers van Ter Apel

Leerzaam voor de kinderen

Miep Guns had vanochtend haar zoon gebeld om te vragen of hij mee wilde. Het is ook leerzaam voor de kinderen om te zien, zei ze. Nu staat ze met haar zoon Geert Vogel (37), zijn drie kinderen en zijn vriendin voor een flip-over met daarop de vraag: ‘Waar denkt u aan bij het woord „azc”?’ Bezoekers schreven hun antwoorden op met verschillende kleuren stiften: veiligheid, welkom hier, mensen zonder thuis, een plek van hoop voor mensen die het écht nodig hebben. De zoon van Geert Vogel fluistert: „Dieven”. In juni werd zijn fiets gestolen. Op camerabeelden van de overburen waren de daders te zien en ze werden opgepakt in het azc, vertelt Vogel. Toch is hij niet boos, zoals de demonstranten voor de ingang. „Deze mensen hebben het veel slechter dan wij. Van mij hoeft het azc niet weg, het is goed dat we ons openstellen om mensen te helpen die het nodig hebben, ook al komt een klein percentage rotzooi trappen. Mijn buurman doet ook weleens iets wat ik niet leuk vind.”

Als de rondleider een verlaten kamer voor een gezin met drie kinderen laat zien, „voor de gelegenheid extra goed schoongemaakt”, zegt een echtpaar uit Maarheeze: „Dit is toch vreselijk”, „zo kun je toch geen nieuw bestaan opbouwen” en „onmenselijk”. Bij de gezamenlijke doucheruimtes zegt iemand: „Hier heb je echt geen privacy.” Miep Guns vindt het „oud en deprimerend”. Vogel zegt dat ze het in een ander perspectief moet plaatsen. „Je moet het niet vergelijken met je eigen woning. Als je vanuit een oorlog komt en hier veilig bent, is dit een wereld van verschil.”

Er is weinig gelegenheid om bewoners van het azc zelf iets te vragen. Alleen geselecteerde ruimtes zijn opengesteld, het grootste deel is afgezet met hekken en niet toegankelijk voor bezoekers. Geen van de jongemannen die langslopen wil praten, niemand lijkt Engels of Nederlands te spreken. Miep Guns kijkt naar het springkussen en naar de kinderen die worden geschminkt. Uit een box komt Arabische muziek, er is bellenblaas, een groepje asielzoekers staat te roken, sommigen dansen, een vrouw deelt gevulde paprika’s met rijst uit, een andere koekjes. „Dit is er normaal natuurlijk allemaal niet”, zegt Miep Guns. „Jammer. Ik wilde de kleinkinderen laten zien hoe de mensen hier echt leven, maar daar heeft deze dag niks aan bijgedragen.”