Ook ‘neutrale landen’ hebben steeds meer moeite met Poetins oorlog

Sergej Lavrov, Poetins man voor het buitenland, had geen zin in een diplomatiek pak slaag. Toen deze week in de VN-Veiligheidsraad Oekraïne op de agenda stond, liet hij de eer Rusland te vertegenwoordigen in eerste instantie aan een ondergeschikte. De man trof het niet.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken verweet Rusland dat het met de invasie internationale normen door de papierversnipperaar haalde. Hij hekelde de gedeeltelijke mobilisatie en Poetins nauwelijks verholen dreigement kernwapens te gebruiken. „Hij gooit olie op het vuur dat hijzelf heeft aangestoken”. Dat Poetins speech midden in de VN-week viel, waarvoor tientallen regeringsleiders naar New York reisden, toonde volgens Blinken zijn „totale minachting” voor de VN.

Blinken herinnerde eraan dat Rusland in januari van dit jaar een plechtige verklaring heeft ondertekend waarin staat dat niemand een nucleaire oorlog kan winnen en dat die dus ook niet gevochten moet worden. Zes weken later viel Rusland Oekraïne binnen en sindsdien probeert Poetin Oekraïne en zijn bondgenoten te intimideren door er van tijd tot tijd op te wijzen dat hij ook kernwapens heeft. „Elk lid van deze raad moet duidelijk maken dat deze onverantwoorde nucleaire dreigingen onmiddellijk moeten stoppen.”

Lees ook: Groeit de kans dat Poetin de ondenkbare stap zet?

De Veiligheidsraad heeft dit jaar al een kleine twintig keer over Oekraïne vergaderd, zonder het verloop van de oorlog noemenswaardig te beïnvloeden. Als een van de vijf veto-machten betrokken is bij een conflict, is de raad machteloos. Zijn publieke bijeenkomsten worden dan een theater voor confrontatie.

Blinken: „We kunnen niet toelaten en we zullen niet toelaten dat Poetin zijn zin krijgt. Eén man is deze oorlog begonnen, één man kan hem ook beeïndigen. Als Rusland stopt met vechten, dan is dat het einde van de oorlog. Als Oekraïne stopt met vechten, dan is dat het einde van Oekraïne.”

Toen Rusland aan de beurt was om te spreken, schoof Lavrov zelf aan. Zijn arsenaal bestond uit een spervuur van bekende beschuldigingen. Rode draad: Oekraïne is al jaren een bedreiging voor Rusland. Oekraïne is Russofoob en een „volledig totalitaire nazi-achtige staat”. Rusland moest zich wel verdedigen. „De speciale militaire operatie was onvermijdelijk geworden.”

Lavrovs tirades

Lavrov beschuldigde sommige leden van de Veiligheidsraad ervan het „valse narratief” te verspreiden dat Russische agressie de oorzaak is van „alle tragedie”.

Hij haalde ook uit naar de bondgenoten van Kiev. „Bijzonder cynisch is de positie van landen die Oekraïne vol wapens pompen en zijn soldaten trainen.” Het Westen is erop uit de gevechten zo lang mogelijk te rekken om Rusland uit te putten, zonder daarbij oog te hebben voor slachtoffers. De Amerikaanse steun voor Oekraïne zou gebaseerd zijn op het idee: Zelensky is een „son of a bitch, maar wel onze son of a bitch”.

Tirades zijn Lavrovs handelsmerk, maar sinds de inval in Oekraïne hebben ze een onheilspellende lading. Poetin escaleerde deze week de oorlog, Lavrov leverde er de propaganda bij. Rusland, was de ijzige boodschap, gaat onverdroten voort. De fraaie woorden van andere V-raadleden over internationaal recht en diplomatie klonken ten overstaan van Lavrovs agressie tamelijk hulpeloos. Na zijn optreden verliet Lavrov schielijk de zaal.

Aan het uiteinde van de hoefijzervormige tafel zat al die tijd Dmytro Koeleba, minister van Buitenlandse Zaken van Oekraïne. In het theater van de VN zaten agressor en slachtoffer slechts meters van elkaar. Koeleba glimlachte minzaam. „Mij is vandaag opgevallen dat Russische diplomaten net zo snel op de vlucht slaan als Russische soldaten”.

Koeleba droeg een geel-blauw polsbandje. Net zo’n bandje als om de dode hand zat van de 36-jarige Oekraïense soldaat Sergiy Sova die in het onlangs bevrijde Izjoem werd opgegraven, zei hij. „Rusland moet weten dat het er nooit in zal slagen ons allemaal te vermoorden.” Toen Rusland Oekraïne binnenviel keerden duizenden Oekraïners naar huis om te vechten, zei hij. Toen Poetin deze week de mobilisatie aankondigde stapten duizenden Russen op het vliegtuig om te vluchten.

Extra maatregelen

Het stond lang van te voren vast dat de VN-week in het teken zou staan van Poetins oorlog, met zijn escalatie zorgde hij voor extra spanning en werd het onvermijdelijke middelpunt van het debat. De EU-ministers van Buitenlandse Zaken kwamen woensdagavond in New York meteen bijeen in een extra vergadering.

„De escalatie vroeg om een antwoord van onze kant”, zei minister Hoekstra (Buitenlandse Zaken, CDA). De EU wilde onderstrepen dat men vierkant achter Oekraïne staat. Er wordt gesproken over extra maatregelen, zoals nieuwe sancties. „Door die aankondiging krijgt iedereen nog eens haarscherp in het vizier wat hier aan de hand is. Ik blijf herhalen: we zijn hier de komende maanden niet van af, het vergt doorzettingsvermogen van ons allemaal.”

Poetin verliest zijn oorlog en hij weet het. Zijn woorden waren bedoeld om ons te intimideren, maar laten ons koud

Premier Mark Rutte bij de VN

Premier Mark Rutte noemde Poetins escalatie een teken van paniek. „Hij verliest zijn oorlog en hij weet het. Zijn woorden waren bedoeld om ons te intimideren, maar laten ons koud”, zei Rutte vrijdag in de Algemene Vergadering. De premier schaarde zich ook in de rij van westerse leiders die landen die aarzelen zich uit te spreken tegen Rusland opriepen dat tóch te doen. „Nu is het moment om te kiezen”, rondde Rutte zijn toespraak af. „Nu is het moment om aan de juiste kant van de geschiedenis te gaan staan.”

Lees ook: ‘Poetin moest wel ergens mee komen, want het gaat niet goed met zijn oorlog’

Heeft hij de indruk dat het diplomatieke offensief van deze week om de ‘neutrale landen’ voor de Oekraïne-coalitie te winnen effectief is? „Ja, het begint te werken, maar ik ga geen voorbeelden noemen”, zegt hij na zijn toespraak. „In Afrikaanse landen hoef je maar even het k-woord te laten vallen, het woord kolonialisme, of te spreken over een imperialistische oorlog, dan snappen mensen onmiddellijk: dat is wat ons is overkomen. Dat voelt men in Afrika tot in zijn vezels. Dus als je zegt: er is maar één agressor en dat is Rusland, dan zeggen ze: je hebt gelijk.”

Moeite met de oorlog

Vorige week werd al duidelijk dat belangrijke spelers als China en India in elk geval steeds meer moeite hebben met Poetins oorlog. In de V-raad zei de Indiase minister van Buitenlandse Zaken, Subrahmanyam Jaishankar deze week: „Het verloop van het Oekraïne-conflict baart de hele internationale gemeenschap ernstige zorgen. De vooruitzichten zijn verontrustend. Het nucleaire issue is bijzonder zorgwekkend.”

Zijn Chinese collega Wang Yi riep op tot onderhandelingen om een einde te maken aan de oorlog. Ook riep hij partijen op zich in te houden „en escalatie te vermijden”. Hij ging niet zover Rusland direct te bekritiseren.