Leve een koning!

De regelmatig verschijnende monarchie-kritische stukken variëren van ergernis over geboorterecht en sociale ongelijkheid, tot verontwaardiging over politieke bemoeienis of juist inhoudsloosheid. Naar aanleiding van het afscheid van de Queen werd in NRC een poging gedaan het koningshuis af te schrijven. Dat merkwaardige betoog (En toen hield het sprookje op te bestaan, 14/9) bood slechts twee scenario’s: de koning zou zich helemaal niet meer moeten verweren, of hij moet zich volledig afzonderen. Er is echter meer over te zeggen.

De analyse dat de monarchie slechts kan bestaan bij de gratie van de aanhoudende mythe mag goeddeels kloppen, de verwachting dat een gefictionaliseerde werkelijkheid tot haar ondergang leidt is geforceerd. Elk koningshuis drijft op mythevorming, fantasie en verlangen. Dit is geen nieuws, en evenmin is het aan inflatie onderhevig, eerder aan deflatie. Want door series als The Crown wordt niet alleen veel van die pomp and circumstance bevestigd, maar krijgen de hoofdpersonen ook een menselijk gezicht. De machinaties binnen dat instituut worden subtiel belicht – alsook ieders worsteling ermee – en het script zal niet ver bezijden de waarheid zijn. In elk geval is de Britse betrokkenheid bij hun koningshuis fascinerend groot, ondanks de culturele dualiteit die het onmogelijk maakt bewondering te scheiden van de neiging om kwade pers te lezen. De Britse klassenmaatschappij heeft nare eigenschappen, toch lijken heel veel mensen troost, trots en (zelf)respect bij hun koning(in) te vinden. Is het zo anders bij ons?

Handelsonderneming

Houellebecq zei eens: Nederland is geen land, hooguit een bedrijf. Al in 1995 sprak W.F. Hermans over Nederland als een „zwaar bewapende handelsonderneming”. Een grote vraag hierbij is: wie leidt eigenlijk die onderneming? Dat de directie in het democratisch geformeerde kabinet zit moge duidelijk zijn, maar hoe zit het met de ceo? Naar hedendaagse maatstaven verwachten we van hem/haar een duidelijk perspectief, met visie op de lange, generatie-overstijgende termijn. En met oog voor andere waarden dan financiële winst.

Wie staat er eigenlijk aan de zijde van ons burgers, die ook graag verder plannen dan een ambtstermijn? Bij voorkeur iemand die geen politieke carrière hoeft te maken, en wiens leven onlosmakelijk is verbonden met het welzijn van het land. Misschien is het best waardevol boven de overheid iemand te hebben die voor velen een rode draad in de samenleving is. Juist de beperkte politieke macht biedt de koning volop gelegenheid met open vizier alle burgers tegemoet te treden.

Lees ook het portret van koning Charles III: De monarchie is een soap, vindt de nieuwe koning

Laten we ons op de inhoud van ’s konings positie concentreren, in plaats van steeds weer het systeem ter discussie te stellen. Er worden weinig alternatieven geboden, en hier geldt een stevige be careful what you wish for. Onze constitutionele monarchie is wellicht zo slecht nog niet. Vervangbare chief operating officers als Rutte ontfermen zich wel over de harde zaken, maar onderschat niet de duurzame sociale rol van een koning. En wees er misschien zelfs zuinig op.

Ongetwijfeld vraagt de koning zich af of hij de rest van zijn leven als aangereden wild wil manoeuvreren. Hij zit namelijk in dezelfde mediale dynamiek als politici, en dat is niet mals. Want hoewel de koning er niet om vraagt, kan hij er evenmin aan ontsnappen. De enige uitweg is definitief, voor hem, zijn familie en ons: door de troon op te geven en ons te laten zoeken naar een al dan niet rechtstreeks gekozen staatshoofd. Door die unieke verstrengeling van persoonlijk welzijn en landsbelang verdient de koning wel wat meer ondersteuning. En vertrouwen van zijn burgers, die tegelijkertijd klant, personeel en commissaris van de BV Nederland zijn.