Deeltijdwerk is de échte vijand van emancipatie

Vrouwenemancipatie vinden we heel belangrijk in Nederland. Maar is de Nederlandse vrouw wel echt geëmancipeerd? Deze week las ik voor de zoveelste keer dat vrouwen veel parttime werken. Maar liefst 4,5 miljoen mensen werken in deeltijd. Dat is bijna de helft van de werkzame beroepsbevolking. Maar de verschillen tussen mannen en vrouwen zijn nog steeds immens. 70 procent van de Nederlandse werkende vrouwen doet dat in deeltijd. Onder mannen is dat 28 procent. Er is maar weinig veranderd sinds 2013, stelde het CBS in zijn begeleidende persbericht deze week.

Werknemers in dienstverlenende beroepen, zorg- en welzijnsmedewerkers en pedagogische medewerkers zoals kinderopvangjuffen werken het vaakst in deeltijd, soms boven de 90 procent. In de ict-sector heerst nog duidelijk een mannencultuur, slechts 3 procent werkt er in deeltijd. Militairen en mensen in de agrarische sector maken de meeste uren in een week. Ook in die sectoren zien we te weinig vrouwen.

Waarom maken we ons wel druk over een tekort aan vrouwen op straatnaambordjes of over niet-genderneutrale kinderkleding of speelgoed, maar nauwelijks over het deeltijdprobleem? Dat het lage aandeel vrouwen in raden van bestuur voor velen een issue is, vind ik terecht. Maar het gaat niet alleen om de top; het gaat vooral om de lagen daaronder van waaruit de top gevoed wordt. En daar gaat het mis; door de parttime cultuur waar we in Nederland maar niet van afkomen, en waarover we veel te makkelijk onze schouders ophalen.

Want deeltijdwerk zou een privékeuze van vrouwen zijn. En eigen keuzes zijn heilig voor veel hedendaagse feministen. Of het nou gaat om het dragen van een boerka of boerkini, het aanhangen van vrouwonderdrukkende ideologieën of het kiezen voor deeltijdbaantjes om twee of drie dagen per week voor de kinderen te kunnen zorgen terwijl de echtgenoot vijftig of meer uur per week carrière maakt.

Ja, deeltijd werken is een privékeuze, ja het is een recht. Maar het is ook een ingesleten onderdeel van de Nederlandse cultuur waar vrouwen zich – vaak uit schuldgevoel naar hun kinderen – maar naar schikken. Zelfs mijn dochtertje confronteert mij ermee: „Mama, waarom zijn de mama’s van school vaak thuis? Kun jij ook niet overdag thuis zijn?”

Parttime werkende vriendinnen kunnen het in groepsapps niet nalaten resultaten van onderzoeken te sturen waaruit zou blijken dat Nederlandse kindjes veel gelukkiger zijn dan die in omringende landen. En ook in vrouwenbladen lees ik nog steeds regelmatig dat het anderhalfverdienmodel het geheim achter gezinsgeluk zou zijn. Het is echter zelden de man die zijn carrière inlevert bij de komst van kinderen. En over economische onafhankelijkheid hebben die vriendinnen het liever niet. Uit onderzoek blijkt dat het inkomen van vrouwen gemiddeld bijna halveert als ze een kind krijgen terwijl bij vaders het inkomen nagenoeg gelijk blijft.

Naast de heersende traditionele gezinsopvatting bij stellen met kinderen is het een cultuur die ook hardnekkig in stand gehouden wordt door de manier waarop we de maatschappij ingericht hebben. Gezinnen die geen opa’s en oma’s kunnen inzetten als kinderoppas, of geld genoeg hebben voor een nanny, kúnnen er in dit land geen twee voltijdscarrières op nahouden zonder permanent in stress te leven. Het is een raadsel dat scholen hier nog altijd uitgaan tussen 12 en 15 uur. En dat er bij veel bedrijven nog steeds een taboe rust op thuiswerken met (kleine) kinderen om je heen.

Wat ook niet helpt bij het terugdringen van vrouwelijk deeltijdwerk is het feit dat het netto inkomen van velen nauwelijks stijgt wanneer ze een dagje meer werken. Dat heeft niet alleen met hogere belastingschijven te maken, maar ook met toeslagen die kunnen vervallen. Een half miljoen Nederlanders staat te trappelen om meer uren per week te werken, volgens peilingen van werkgeversorganisaties VNO-NCW, MKB-Nederland en AWVN. Maar ze doen het niet omdat het financieel niks oplevert.

Terugdringing van de deeltijdcultuur onder vrouwen zou speerpunt moeten zijn van iedereen die strijdt voor vrouwenemancipatie en echte – niet alleen theoretische, maar ook praktische – gelijkheid van man en vrouw. Regering, maak nou eindelijk eens serieus werk van het opruimen van alle drempels voor voltijdwerk; ga om te beginnen eens op studiereis naar Franse scholen die kinderen niet om 14 uur buiten zetten, maar tot 18 uur of langer een interessant programma bieden van sport, muziek én een warme maaltijd.

Vooralsnog wijst weinig erop dat de situatie in Nederland verbetert. Wat wil je ook in een land waar het emancipatoire debat vooral draait om genderneutraal taalgebruik, in plaats van het echte emancipatieprobleem aan te pakken.

Aylin Bilic is headhunter en publicist.