Geslepen Ruto gaat Kenia niet minder corrupt maken

Charisma, geslepenheid, geld en geweld hebben de vroegere straatvechter William Samoei Ruto naar het pluche gebracht. Als jochie verkocht hij kippen en eieren langs de kant van de snelweg, dinsdag wordt hij beëdigd als president van Kenia, een natie van 55 miljoen inwoners met de sterkste economie en democratie van oostelijk Afrika. Zijn populistische verkiezingsboodschap dat Kenia „een natie van hosselaars” is, sloeg aan bij hardwerkende en ambitieuze jonge Kenianen. Zijn belofte om hervormingen door te voeren ten behoeve van de gewone man resoneert onder arme Kenianen die leden onder de coronamaatregelen en nu worstelen met stijgende voedsel- en brandstofprijzen. Maar op een revolutionaire aanpak hoeven Ruto’s aanhangers niet te rekenen; zijn politieke verleden is vooral reactionair, niet revolutionair.

Kenia wordt sinds zijn onafhankelijkheid in 1963 bestuurd door familiedynastieën. Het Keniaanse establishment wacht daarom een doorstart met Ruto als nieuwe president. Oude politieke families werden bij de verkiezingen vorige maand weggevaagd door Ruto’s partijcoalitie Kenya Kwanza (Kenya éérst, naar de slogan van de Amerikaanse president Trump). De nazaten van Jomo Kenyatta (die in 1963 Kenia’s eerste leider was en wiens zoon Uhuru president was van 2013 tot 2022), die van oppositieleider Raila Odinga, evenals die van ex-president Moi, legden het af tegen de zelfverklaarde hosselaar Ruto. Al hun aanhangers in ministeries, staatsbedrijven, geheime diensten en het leger moeten nu plaatsmaken voor de politici die zich achter Ruto schaarden tijdens zijn campagne en daarvoor hun beloning opeisen. Hervorming van het corrupte bestel staat niet in het vaandel van de nieuwe president. In tegendeel, Ruto gebruikte corruptie voor zijn politieke opmars. Bovendien werkte hij eerder nauw samen met de dynastieën waartegen hij zich tijdens de campagnes uitsprak.

Eerste paar schoenen

De in 1966 geboren Ruto brengt graag in herinnering dat hij pas zijn eerste paar schoenen kreeg toen hij naar de basisschool ging in zijn dorpje op het platteland van de regio de Riftvallei. Kinderen van de politieke elite werden met de auto naar school gebracht en kenden het arme platteland hooguit van een schoolreisje. Ruto moest met klusjes bijverdienen om zijn schoolgeld te betalen terwijl kinderen van de dynastieën prestigieuze opleidingen volgden in het buitenland. In Kenia, met een grote kloof tussen arm en rijk, behoorde Ruto in zijn jeugd tot de onderklasse. Maar met groot vertrouwen in zichzelf - en in God - ontsnapte hij aan de armoede. Ruto presenteert zich als een devote christen: al tijdens zijn studententijd was hij meer geïnteresseerd in het kerkkoor dan de studentenvereniging.

Lees ook: Kenia opgelucht dat geweld uitblijft na bevestiging van verkiezingsuitslag

Terwijl in heel Afrika activisten de introductie van de meerpartijendemocratie eisten, sloot Ruto zich begin jaren negentig aan bij Youth for Kanu, een semicriminele organisatie die het opnam tegen de opposanten van de dictatuur van de toenmalige president Moi. Zo begon zijn pad naar boven, eerst als gekozen parlementslid, later als medewerker van Moi en vervolgens werkte hij samen met alle opeenvolgende regimes. Ook schaarde hij zich een keer aan de zijde van oppositieleider Raila Odinga. Die won de verkiezingen in 2007 maar door stemfraude werd hem die zege ontnomen. Dat bedrog was het startsein voor grootschalig geweld waarin Ruto naar verluidt een aanzienlijk aandeel had.

Zo zou hij knokploegen hebben georganiseerd om in het etnische woongebied van de Kalenjin, waartoe hij zelf behoort, de Kikuyu-immigranten te verjagen. Het Internationale Strafhof in Den Haag klaagde Ruto aan wegens misdaden tegen de menselijkheid, waaronder moord en het verdrijven van een bevolkingsgroep.

Bidden voor vrijspraak

Ruto wordt geprezen voor zijn intelligentie en harde werken, maar ook voor zijn geslepenheid. Overal in het land baden gebedsgroepen dagelijks „spontaan” voor zijn vrijspraak en door zich als slachtoffer van „het westerse Strafhof” te presenteren, groeide zijn populariteit. Bovendien sloot hij een verbond met Uhuru Kenyatta, die tijdens het verkiezingsgeweld de belangen van de Kikuyu had bevochten en achter bloedige wraakacties zou zitten, en om die reden ook bij het Strafhof was beland. De twee rivalen tijdens het verkiezingsgeweld sloten een convenant voor de volgende verkiezingen in 2013, die ze wonnen. Daarna werkte Kenia niet meer mee aan het onderzoek van het Strafhof en liepen hun beider rechtszaken uit op een fiasco. Er loopt alleen nog een rechtszaak bij het Hof tegen de advocaat Paul Gichuru, die getuigen in de zaak tegen Ruto zou hebben omgekocht.

Ruto ontsnapte aan de armoede en is nu een van de rijkste Kenianen

De precieze waarheid over het kwalijke optreden van toppolitici tijdens het verkiezingsgeweld in 2007 en 2008 is nooit helemaal onthuld. Voor de nabestaanden van de officieel ruim elfhonderd doden, voor de talrijke van hun land beroofde Kikuyu’s en een groepje mensenrechtenactivisten zijn de wonden niet geheeld. Maar Ruto’s vermeende duistere verleden speelde geen rol in de recente verkiezingscampagnes.

Ook de talrijke rechtszaken die tegen hem zijn gevoerd wegens vermeende landroof en corruptie weerhielden een krappe meerderheid van de kiezers er niet van op hem te stemmen. „Het is een politieke poppenkast”, zei Ruto over de beschuldigingen, die hij ziet als „politiek geïnspireerde aantijgingen”.

Inmiddels behoort hij tot de rijksten van Kenia, met hotels en belangen in landbouw en de verzekeringssector. In de regering van Uhuru Kenyatta, vermoedelijk de meest corrupte sinds de onafhankelijkheid, diende hij sinds 2013 als vicepresident en in die periode sloten vele staatsbedrijven en departementen een verzekering af bij het bedrijf waarin hij aandelen bezit. De Keniaanse media hebben er uitgebreid over bericht. Maar ook dat vormde geen belemmering voor Ruto’s opkomst.