5 filmtips voor dit najaar

1. Jazz werd pas laat ontdekt als score voor films

De vruchtbare relatie tussen jazz en film wordt in september gevierd door Eye Filmmuseum. Daar hoort uiteraard livemuziek bij; zo begeleidt het Martin de Ruiter Jazz Quartet de stille filmklassieker The Cameraman (1928) van en met komiek Buster Keaton. Het duurde even voordat jazz werd ontdekt als score voor films, een van de eerste is de broeierige jazz die Alex North componeerde bij A Streetcar Named Desire (1951). Ook jazzmuzikanten schreven muziek voor films, zoals de beroemde score van Miles Davis voor Ascenseur pour l’échafaud (1958). En dan zijn er nog bekende jazzfilms als Round Midnight (1986) van Bertrand Tavernier met een hoofdrol van tenorsaxofonist Dexter Gordon, Clint Eastwoods Bird (1988), over de legendarische altsaxofonist Charlie Parker, en het iets minder bekende The Connection (1961) van Shirley Clarke. Daarnaast heb je jazzdocumentaires, zo vertoont Eye Let’s Get Lost (over Chet Baker) en de schitterende korte documentaire die Johan van der Keuken over Ben Webster maakte toen Webster in Nederland bij een hospita inwoonde: Big Ben (1967).

All That Jazz. 9/9 t/m 2/10, Eye Filmmuseum, Amsterdam. Inl: www.eyefilm.nl

2. Diepe intimiteit in poëtische Cannes-favoriet

Het 30-jarige Belgische talent Lukas Dhont won in mei in Cannes de Grand Prix, oftewel het zilver op het erepodium. De regisseur schetst in zijn intieme, poëtische tweede film (na het even prachtige Girl) een beeld van de intense, maar breekbare vriendschap tussen de twee jonge tieners Leo en Remi. Ze zijn close, voelen een diepe intimiteit met elkaar, op een totaal (nog) niet seksuele manier. Hun ouders zijn blij met de bijzondere band tussen het engelachtige tweetal. Maar op school zijn klasgenoten minder begripvol; scheldpartijen met teksten als „flikker” voeren de boventoon. In veel betoverende, bijna woordeloze scènes maakt Dhont duidelijk dat het de jongens steeds meer moeite kost zich te verhouden tot deze rechtlijnige veroordelingen van het onuitgesproken pure pact dat zij hebben. Na een plottwist die elke kijker zal raken als een mokerslag komt de focus meer te liggen op het verwerken van schuldgevoelens en het nemen van verantwoordelijkheid voor daden waarvan de consequenties niet van tevoren waren te overzien.

3. Alsof Wes Anderson Agatha Christie heeft verfilmd

Op de voorlopige poster van de nieuwe film van David O. Russell (Silver Linings Playbook, Joy) staat alleen maar een lange lijst met namen. De sterrencast voor dit met geheimzinnigheid omgeven ‘filmmysterie’ is enorm. Christian Bale, Margot Robbie en John David Washington spelen drie vrienden (‘twee soldaten en een verpleegster’) die in het interbellum van de vorige eeuw getuige zijn van een moord, vervolgens zelf verdacht worden, een pact sluiten en zichzelf vervolgens terugvinden in ‘Amsterdam’. Of dat ons Amsterdam is en we in Nederland knipogend naar de film kunnen kijken laat nog even op zich wachten. Het zou een veeg teken kunnen zijn dat geen van de grote najaarsfestivals Amsterdam selecteerde. Wie wil nou niet dit drietal én Chris Rock én Taylor Swift én Robert De Niro over de rode loper? Maar de trailer is veelbelovend. Het meeste in de film is waargebeurd, zegt-ie, en het is ook nog eens een plot die de loop van de Amerikaanse geschiedenis heeft veranderd, aldus een van de hoofdpersonen. Het ziet eruit alsof Wes Anderson Agatha Christie heeft verfilmd, maar dan net zo hectisch als Russells eigen oplichtersfilm American Hustle.

4. Palmwinnaar biedt vette satire

Tijdens de competitie van Cannes verdeelden weinig films de meningen als deze gitzwarte, lompe, cynische satire van The Square-regisseur Ruben Östlund. De jury bekroonde de Zweedse koning van het ongemak met de hoofdprijs voor een ambitieus drieluik over een tochtje van een rijkeluiscruise dat uit de hand loopt. Het gezelschap is een bonte melange van mensen met te veel geld – van sexy influencers via een Russische mestkoning naar een Britse wapenhandelaar. Het schip wordt geleid door alcoholistische kapitein Woody Harrrelson (onderkoeld in de overdrive) die het vooral belangrijk vindt dat zijn glas gevuld blijft. Het hoogtepunt van de film is een half uur durend ‘Captain’s Dinner’ dat door een storm, veel drank en verkeerd voedsel ontaardt in een kots- en poepfestijn waarbij Problem Child verbleekt. In deze anarchie blijven kapitein Smith en de Russische mestkoning publiekelijk een discussie voeren over de voor- en nadelen van kapitalisme en socialisme. Na het zinken van het schip worden de kaarten op een onbewoond eiland opnieuw geschud als de overlevenden noodgedwongen back to basics gaan.

5. Een pijnlijke, precieze brief aan Bouterse

Documentairemaker en journalist Ananta Khemradj vertelde eerder aan deze krant hoe ze met haar films Je kan toch lezen (2019) en nu Beste Meneer Bouterse de recente Surinaamse geschiedenis inzichtelijk wil maken voor haar land- en generatiegenoten. Ze toog naar Suriname om mensen te ondervragen over de Decembermoorden van 1982, wat weten ze ervan, waarom zwijgen ze erover, en hoe moet je omgaan met een geschiedenis waar je elke dag deel van uitmaakt? Waarin sommige mensen de dag van de staatsgreep de dag van de revolutie noemen. En het mogelijk was dat Bouterse veroordeeld kon worden voor de Decembermoorden en vervolgens democratisch tot president gekozen kon worden? De film is opgezet als een brief aan Boutserse, een pijnlijke, precieze brief, die haar ruzie met haar oom oplevert, en in contact brengt met oud-collega’s die willen dat er niet meer naar het verleden worden gekeken. Maar een land zonder verleden heeft geen toekomst, stelt ze in haar film.