Risico op een nucleaire ramp ‘zeer reëel’ door beschietingen kerncentrale

Zes reactoren op een rij, waarvan er ondanks de oorlog nog enkele in gebruik zijn. Daarnaast een grote opslagplaats voor kernafval, direct aan de rivier de Dnjepr. De kerncentrale in Enerhodar, in de regio Zaporizja, is de grootste van Europa en tegelijkertijd één van de kwetsbaarste nucleaire objecten op het continent.

Wie dit complex onder vuur neemt moet wel haast van zijn verstand zijn beroofd. En toch werd de kerncentrale de afgelopen dagen tot tweemaal toe beschoten. Vrijdag vielen er volgens Russische media twintig artilleriegranaten op het terrein, waardoor er brand uitbrak in een leiding voor waterstof, reactor nummer drie zonder stroom kwam te zitten, en de capaciteit van reactor vier terugviel. Zondag volgde een nieuwe beschieting, ditmaal met raketartillerie. Volgens het Oekraïense energiebedrijf Energoatom kwamen de raketten vlak naast de opslagplaats voor verbruikte splijtstof terecht. Door rondvliegende metaalscherven raakte één personeelslid gewond.

Wie verantwoordelijk is, is onduidelijk. Volgens Rusland schieten Oekraïense troepen vanaf de overkant van de Dnjepr op de centrale. Volgens Kiev heeft Rusland zelf de centrale onder vuur genomen, om een nucleaire crisis uit te lokken waarmee het Westen onder druk kan worden gezet.

‘Nucleaire ramp’

Er bestaat een reële kans op een ongeluk in de centrale, die al sinds maart op de frontlinie ligt. Rafael Mariano Grossi, directeur van het Internationale Atoomenergieagentschap (IAEA) sprak zaterdag van een „zeer reële kans op een nucleaire ramp”. Grossi riep de strijdende partijen op inspecteurs toe te laten om de veiligheid van de centrale te controleren.

President Zelensky waarschuwde in zijn dagelijkse toespraak: „Als er God verhoede iets onherstelbaars gebeurt zal niemand de wind kunnen stoppen die de radioactieve besmetting zal verspreiden.” Oekraïne roept al langer op tot een gedemilitariseerde zone rond de centrale.

Net als de beruchte kerncentrale in Tsjernobyl stamt het complex in Enerhodar uit de jaren tachtig, maar het gebruikt geen grafiet, maar water als middel om de kernsplijting te controleren. De zes reactorkoepels zijn versterkt met gewapend beton en moeten de impact van een neerstortend vliegtuig kunnen weerstaan, maar de nucleaire opslag op het complex is kwetsbaarder.

Datzelfde geldt ook voor randapparatuur, zoals de elektriciteitstoevoer en water voor het controleren van de kernsplijting en de koeling. Het Russische ministerie van Defensie meldde maandag dat er door schade aan een van de elektriciteitslijnen gevaarlijke schommelingen in de stroomtoevoer onstonden. Uit voorzorg zijn verschillende reactoren afgekoppeld van het elektriciteitsnetwerk.

Toch lijkt veiligheid niet voorop te staan voor Moskou. Volgens Kiev gebruikten Russische troepen de centrale voor de opslag van munitie en het parkeren van materieel. De Russische onafhankelijke nieuwssite Insider citeerde vrijdag anonieme bronnen die meldden dat er zich ten minste vijfhonderd Russische militairen op de centrale zouden bevinden. Ook zouden de Russsen raketten afvuren vanaf Vodyane, op ongeveer vier kilometer van de centrale. Oekraïne meldt al langer dat de Russen beschietingen uitvoeren op Melitopol, op de andere oever van de Dnjepr, vanuit de omgeving van de centrale – in de wetenschap dat de Oekraïners moeilijk terug kunnen schieten. Volgens president Zelensky gebruiken de Russen de centrale als „nucleair schild”.

De afgelopen weken hebben de Oekraïense strijdkrachten het initiatief genomen in het zuiden en zijn de Russen langzaam teruggedrukt, tot op een twintigtal kilometers van stad Cherson. Om de val van deze belangrijke stad te voorkomen is Moskou bezig versterkingen aan te voeren. Rusland lijkt bovendien vastbesloten om de kerncentrale bij Enerhodar in handen te houden.

Volgens de Oekraïenska Pravda heeft de commandant van het Russische garnizoen zijn mannen laten weten dat de centrale is voorzien van explosieven. „De vijand weet dat de centrale Russisch zal zijn of van niemand”, zou de commandant hebben gezegd.