Zorgrooster komt niet meer rond

Jaap Ronald Blom, huisarts in Hattem, kan al ruim drie weken geen patiënten meer aanmelden bij de poli vaatchirurgie van het ziekenhuis in zijn regio: het Isala in Zwolle. Voor niet-spoedeisende patiënten is de afdeling dicht. In een korte brief aan alle huisartsen in de regio hebben de vaatchirurgen dat medegedeeld. De 'polistop' duurt nog tot ten minste half augustus. Blom zag de wachtlijsten al een tijdje oplopen in het ziekenhuis, mede door corona en uitval van personeel. Hij begrijpt het wel: „Ze kunnen geen ijzer met handen breken, het kraakt gewoon in de zorg. Toch: een poli-stop van ruim een maand, dat heb ik niet eerder meegemaakt.”

De zomer, als veel personeel op vakantie gaat, is altijd ploeteren voor ziekenhuizen. Maar door het oplopende personeelstekort, de extra druk door corona op de ziekenhuizen, het hoge ziekteverzuim en de inhaalzorg die nog niet is afgerond, loopt het deze zomer in verschillende ziekenhuizen helemaal vast.

Deze week besloot het Medisch Spectrum Twente voorlopig op geen enkele verpleegafdeling nog nieuwe patiënten op te nemen. Wie binnenkomt op de spoedeisende hulp wordt (als dat medisch verantwoord is) naar een ander ziekenhuis gebracht. En het LangeLand in Zoetermeer, het enige ziekenhuis van de stad, nam een bijzonder besluit: het sluit de deuren van de spoedeisende hulp drie dagen per week, tot oktober.

Bart Berden, bestuurder van het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg en voorzitter van het regionale samenwerkingsverband van acute zorg, is zelf nog het meest onder de indruk van een bericht dat hij kreeg van de Nederlandse Zorgautoriteit: al vijf weken daalt het aantal ziekenhuizen dat nog alle planbare zorg kan leveren binnen de afgesproken, maximale termijnen. Dat percentage ging van meer dan de helft van de ziekenhuizen naar 43 procent. Het gaat bijvoorbeeld om oogoperaties of het vervangen van de heup. „Dus bijna zestig procent lukt het niet”, zegt Berden, die tevens voorzitter is van het samenwerkingsverband van Brabantse ziekenhuizen. „Dat is een heel belangrijk signaal. Het is uitzonderlijk dat zoveel ziekenhuizen bepaalde patiënten nog steeds niet kunnen behandelen.” Berden merkt de drukte ook in zijn ‘eigen’ ziekenhuis. Sommige patiënten wachten al driekwart jaar op een operatie.

Ziekteverzuim naar 8,2 procent

Het aanhoudende ziekteverzuim speelt in elk ziekenhuis een grote rol bij de drukte. „Landelijk is het verzuim 8,2 procent, nog steeds erg hoog”, zegt Berden. „Voor corona was 5 procent normaal. Bedrijfsartsen zien dat mensen zich nog lang beroerd voelen van de hectiek uit de coronagolven.”

Lees ook dit artikel: Er wordt te weinig nieuw zorgpersoneel opgeleid

Wat ook meespeelt deze zomer, zegt Berden, is de coronabezetting. In totaal zijn er in Nederland 839 bedden bezet. „In absolute zin stelt dat niet zoveel voor”, zegt Berden, maar „relatief legt het een serieus beslag. De zorg was altijd al krap georganiseerd en nu kunnen we er bijna niets meer bij hebben of we komen op een tipping point, en dan raakt alles ontregeld.”

„Elke zomer is het wel een beetje worstelen, maar nu loopt het bij een kleine verstoring al vast”, zegt ook David Baden, voorzitter van de vereniging van spoedeisendehulpartsen.

De sluiting van de eerste hulp van het LangeLand komt door te weinig artsen in zijn discipline, volgens Baden is er een tekort van 600 spoedeisendehulpartsen. Hij heeft begrip voor het besluit. „Als je echt niet meer kan, is het goed om voor kwaliteit te kiezen. Maar het betekent wel wat: patiënten moeten langer reizen, en omliggende ziekenhuizen worden nog drukker.”

Vóór corona gebeurde het ook af en toe dat een afdeling dicht ging, maar zó lang, dat maakte Baden niet eerder mee. „Corona heeft er misschien ook iets in veranderd, dat ziekenhuizen nu beslissen: we beschermen het personeel en nemen het ultieme besluit.”

De hectiek in ziekenhuizen wordt versterkt door de drukte in de thuiszorg, bij verpleeghuizen, huisartsen en revalidatieklinieken. Ziekenhuisbestuurder Berden maakt zich nog het meest druk om verpleeghuizen. „Wij kunnen zeggen: we beperken de instroom. Voor verpleeghuizen is dat veel lastiger. Zij zijn in grote aantallen familie aan het inschakelen.”

Uit onderzoek van dagblad AD bleek vorige maand dat verschillende verpleeginstellingen de familie vragen om hun naaste zelf te douchen of de steunkousen aan te doen. „Zulke oproepen zijn steeds dringender”, zegt Berden. „Het is niet van: als jullie toch niks te doen hebben.”

Terugkerend fenomeen

In ziekenhuizen zullen sluitende afdelingen in de zomer komende jaren een terugkerend fenomeen zijn, zo is de verwachting, vanwege de vergrijzing en de toename van het aantal chronisch zieken. „Dit is niet iets wat de Nederlandse zorg makkelijk zal oplossen, burgers zullen vaker teleurgesteld worden”, zegt Berden. „We voelen gewoon in onze onderbuik dat dit een probleem voor de lange termijn is.”

Dat verwacht ook David Jongen, bestuurder van het Zuyderland, een groot ziekenhuis met locaties in Sittard en Heerlen. „De zorgvraag van de patiënt is zó bizar hoog. Als ik analyses vraag van hoe dat komt, ontbreekt een rode draad. Het zijn vooral heel veel ouderen.”

Om het probleem te lijf te gaan, probeert hij „aan alle knoppen tegelijk te draaien”. Jongen: „Werven, werven, werven, opleiden, opleiden, opleiden.”

En misschien helpt een beetje creativiteit: net als bij het HMC in Den Haag begint bij het Zuyderland in oktober een ploeg verpleegkundigen uit Indonesië, India en de Filippijnen. Ze hebben werkervaring in een ziekenhuis, een hbo-opleiding, en een stevige taalcursus Nederlands achter de rug. Jongen: „Dat is heel erg spannend. Als dat goed gaat, hoop ik echt daarmee gaten te kunnen dichten.”