Deze keer zal Rusland onze droom niet vermorzelen

Op 5 april 1710 ondertekende de pas gekozen hetman van Oekraïne, Pylyp Orlyk, een document dat bekendstaat als de ‘Grondwet van Pylyp Orlyk’. In de tekst wordt het grondgebied van de staat betiteld als Oekraïne, het Kozakkenlegerland, Klein Rusland. Het document beschrijft in detail de toekomstige machtsstructuur in Oekraïne, met wetgevende macht voor een „algemene raad” die „handelt als parlement”. Pylyp Orlyk beloofde het Oekraïense volk te behoeden voor corruptie en geldroof en voor willekeur in het gedrag van ambtenaren en militairen.

Dit document zou bewijs kunnen zijn van de Europese ontwikkeling van Oekraïne aan het begin van de 18de eeuw, maar er is één probleem. Het werd geschreven op het grondgebied van het huidige Moldavië, nadat de troepen van de vorige Oekraïense hetman, Ivan Mazepa, en het leger van de Zweedse koning Karl XII bij Poltava waren verslagen door de Russische troepen van Peter de Grote.

De ‘Grondwet van Pylyp Orlyk’ is voor het 18de-eeuwse Oekraïne nooit werkelijkheid geworden. Ze kan de ‘gedroomde grondwet’ worden genoemd. We kunnen uit dit document de vele problemen afleiden waarmee de Oekraïense samenleving in die tijd te maken had en die de krachten van de militair-politieke elite van Oekraïne niet wisten op te lossen. Deels door de onvolwassenheid van deze elite, maar ook door de noodzaak voortdurend voor de onafhankelijkheid van de Oekraïense staat te moeten strijden.

Oekraïense Kozakken

Slechts weinig mensen in Europa weten dat de geschiedenis van Oekraïne niet samenvalt met de geschiedenis van de Russische Federatie. Sommigen weten misschien nog wel dat Kiev 1.540 jaar oud is en Moskou pas 875 jaar. Misschien weten sommigen zelfs dat Moskou gebouwd is door de Kievse vorst Joeri Dolgoroeki, die begraven ligt in Kiev. Maar weinigen weten dat de Oekraïense landen begin 17de eeuw geen onderdeel van het vorstendom Moskou waren; ze maakten deel uit van het koninkrijk Polen. Maar de Oekraïense Kozakken streden met succes voor de onafhankelijkheid van Oekraïne. Het onafhankelijke Oekraïne van de 17de-18de eeuw bestond iets meer dan honderd jaar en werd ten slotte vernietigd door Catharina II.

De afgelopen maanden kijk ik op mijn reizen naar Europa in elke stad steeds uit naar de Oekraïense vlag. Als ik hem soms niet op het stadhuis of bij mensen voor het raam zie hangen, zinkt de moed me in de schoenen en word ik rusteloos.

Van mijn indrukken van de laatste tijd herinner ik me twee enorme Oekraïense vlaggen aan weerszijden van de ingang van het reusachtige stadhuis van Brest in het Franse Bretagne, een enorme vlag van Oekraïne aan het stadhuis in Morlaix, het ontbreken van een Oekraïense vlag aan het stadhuis van Montpellier, maar vier wapperende Oekraïense vlaggen aan de Opera van diezelfde stad in de Provence. Zo steunen Europa en de wereld Oekraïne, de Oekraïense onafhankelijkheid en soevereiniteit.

Acht miljoen vluchtelingen

Maar liefst acht miljoen Oekraïense vluchtelingen in Europa en andere werelddelen denken, starend naar deze Oekraïense vlaggen, terug aan hun huizen, aan familie en vrienden die in Oekraïne zijn gebleven, misschien zelfs in bezet gebied – streken van hun geboorteland die door de Russische agressors zijn ingenomen.

Ik denk terug aan het verhaal van twee Oekraïense vlaggen in Sjevjerodonetsk in 2015. In de hoofdstraat van de stad – aan de Gvardesjklaan – zat toen een cafeetje dat eigendom van Tanya was. Zij was uit de Russische stad Sotsji naar Oekraïne verhuisd. De separatisten en het Russische leger konden Sjevjerodonetsk toen nog niet innemen, ze werden op een paar kilometer van de stad tegengehouden. Als steunbetuiging aan het Oekraïense leger hing Tanya aan weerskanten van de ingang van haar café Oekraïense vlaggen op. Die werden ’s nachts gestolen. Ze zocht nieuwe en hing die op. De volgende ochtend waren ze weer weg. Dus hing ze daarna haar Oekraïense vlaggen op als ze ’s ochtends het café opendeed en haalde ze ’s avonds als ze dichtging weer weg. Zo konden de inwoners van Sjevjerodonetsk van verre zien of het café open was of niet. Bovendien begrepen de mensen die over de Gvardesjklaan reden (onderweg naar hun werk in de Azot-fabriek – inmiddels door de Russische indringers verwoest) als ze die vlaggen zagen dat de Oekraïense autoriteiten het in Sjevjerodonetsk nog steeds voor het zeggen hadden. Toen ik voor het eerst naar dat café ging en met Tanya kennismaakte, vroeg ik haar het wifi-wachtwoord. „Ere aan Oekraïne!”, antwoordde ze. Ik reageerde op haar uitroep zoals het hoort en zei: „Ere aan de helden!”, en vroeg nogmaals naar het wifi-wachtwoord. „Ere aan Oekraïne – dat is het wachtwoord”, zei ze met een lachje tegen me.

Vlaggen van de bezetter

Ik weet niet waar Tanya nu is, en of ze nog leeft. Ik weet wel dat er in Sjevjerodonetsk nu geen Oekraïense vlaggen meer hangen. Maar dat is tijdelijk. De vlaggen van de bezetter blijven in bezet gebied zelden wapperen. Laatst kwam er een jongeman naar het centrum van het bezette Melitopol en hij haalde en plein public de Oekraïense vlag tevoorschijn en sloeg die om zich heen. Natuurlijk werd hij meteen gepakt door het Russische leger. Maar toen hadden tientallen inwoners hem al wel gezien en zelfs foto’s weten te maken van dit ogenblik van moed – deze uiting van persoonlijke wil en onafhankelijkheid, ook in de gevaarlijkste omstandigheden.

Als ik de Oekraïense vlag soms niet op het stadhuis of bij mensen voor het raam zie hangen, zinkt de moed me in de schoenen

De Oekraïense vlag is alom bekend geworden. Wapperend in vreemde landen trekt hij de aandacht en geeft de burgers een indruk van de politieke houding van hun regeringen, hun leiders. En als ze naar die Oekraïense vlaggen kijken, denk ik dat ze zich wel zullen afvragen hoe het komt dat dit kleine land zich heeft verweerd en niet bang is voor het Russische leger, dat in aantallen soldaten en wapens toch vele malen superieur is. Misschien vragen ze zich bij het zien van die vlag ook wel af waarom de Oekraïners, die van oudsher ontevreden zijn over hun politici, hun corruptie, hun oligarchen, hun leven offeren voor de vrijheid en onafhankelijkheid van hun land.

Gewetensvrijheid

Voor mij is dat gemakkelijk te begrijpen. Omdat ik Oekraïner ben. Omdat ik me niet kan voorstellen dat vrije meningsuiting, gewetensvrijheid of vrijheid van godsdienst ingeruild zouden worden voor de stabiliteit van de politiestaat en slaafs stilzwijgen. Maar daarnaast kan ik mijn landgenoten gemakkelijk begrijpen omdat de Oekraïners een droom hebben – een droombeeld van hun land als niet alleen onafhankelijk en vrij van corruptie, maar ook als een Europees Oekraïne, lid van de Europese Unie. Rusland probeert niet alleen deze droom te vermorzelen, maar het wil ook de dromers, de uitvoerders hiervan vermorzelen.

In Oekraïne is op persoonlijk vlak de benodigde tijd om een droom te verwezenlijken veel korter dan in andere landen. Als een Oekraïner droomt, maakt hij ook meteen een plan. De droom wordt een bedrijfsplan. De Oekraïners geloven in hun kracht, in hun plannen en hun dromen. Dat onderscheidt hen van de Russen, die op het ogenblik maar één droom hebben, afkomstig uit de mond van de nieuwe ‘Kremlin-dromer’ Vladimir Poetin – de droom om het grote Russische rijk te doen herleven en de wereld te overheersen.

Als een Oekraïner droomt, maakt hij ook meteen een plan

Terwijl ogenschijnlijk vreemde Oekraïense vlaggen wapperen op Europees grondgebied, wappert de vlag van het Russische rijk in bezet gebied in Oekraïne en op het grondgebied van de Oekraïense Krim, ingelijfd in 2014. Ik kan u verzekeren dat de Oekraïners in bezet gebied heel anders naar die Russische vlaggen kijken dan de Europeanen die de vlag van Oekraïne zien. De Russische vlaggen op Oekraïense bodem markeren grondgebied dat Rusland wil stelen, zoals het ook al grondgebied heeft gestolen van Moldavië en Georgië. Onlangs wapperde de Russische vlag ook op het Oekraïense Slangeneiland, voor de kust van Odessa. Nu wappert daar weer de Oekraïense vlag. Zo zal het overal weer gaan.

Verliezen

Bij herlezing van het document ‘De Grondwet van Pylyp Orlik’, ondertekend begin april 1710, kwam ik nog iets heel belangrijks voor het heden tegen: „... zodat in de verdragen van Zijne Majesteit met de staat Moskou moet worden verklaard dat onze gevangenen die nu in de staat Moskou zijn, na afloop van de oorlog vrij aan ons moeten worden overgedragen en dat alle verliezen die Oekraïne in de huidige oorlog door Moskou zijn toegebracht, betaald en eerlijk vergoed moeten worden.”

Het lijkt verbazingwekkend dat een document dat meer dan 300 jaar geleden is geschreven, nog altijd relevant kan zijn! Maar in werkelijkheid is het alleen nog maar relevant omdat al die tijd de geopolitieke prioriteiten van Oekraïne en Rusland onveranderd zijn gebleven. Oekraïne vecht nog altijd voor zijn onafhankelijkheid. Rusland, met een president die plotseling en bepaald niet bij toeval verliefd op tsaar Peter de Grote is geworden, probeert Oekraïne deze onafhankelijkheid nog altijd met geweld af te nemen.

Vladimir Poetin is niet Peter de Grote, en het Oekraïne van nu is niet het Oekraïne uit de tijd van hetman Mazepa in 1710. Oekraïne moet de nieuwe Slag bij Poltava winnen, zodat uiteindelijk alle punten uit de ‘Grondwet van Pylyp Orlyk’, waaronder ook die over de strijd tegen corruptie en willekeur, kunnen worden verwezenlijkt.