Italiaanse president aanvaardt ontslag Draghi

In de Italiaanse Tweede Kamer, waar Mario Draghi donderdagochtend sprak, oogstte hij een minutenlang applaus dat hem zichtbaar heeft geëmotioneerd. De ontslagnemende premier bedankte de politici voor het gedane werk, en voor hun blijk van waardering. Er was nog ruimte voor een grapje: ,,Jullie zien dat zelfs centrale bankiers voelen dat ze hun hart gebruiken.”

Draghi had woensdagavond weliswaar een vertrouwensstemming in de Senaat overleefd, maar drie regeringspartijen stemden niet mee. De eenheid – een voorwaarde voor hem om toch verder te regeren – is daarmee ver zoek. Hij liet de zitting in de Kamer opschorten, om naar president Sergio Mattarella te gaan en daar zijn ontslag aan te bieden.

Lees ook: Vanuit alle hoeken in Italië wordt Draghi gevraagd aan te blijven

De president heeft Draghi’s ontslag donderdagochtend aanvaard en hem gevraagd zijn demissionaire regering te blijven leiden. Of en wanneer eventuele vervroegde verkiezingen worden gehouden, maakte Mattarella in zijn verklaring niet direct duidelijk.

Draghi’s vertrek luidt het vroegtijdige einde in van de ‘regering van nationale eenheid’, waaraan op één partij uitgezonderd (het radicaal-rechtse Broeders van Italië van Giorgia Meloni) alle andere politieke partijen sinds februari vorig jaar hebben deelgenomen.

Draghi, geen partijpoliticus maar een technocraat, aanvaardde toen de opdracht van president Sergio Mattarella om een eenheidsregering te leiden die Italië moest wegloodsen uit de verschroeiende coronapandemie, die op menselijk, sociaal én economisch vlak Italië enorm heeft beschadigd. Het staatshoofd richtte dat verzoek aan Draghi, omdat de voormalige voorzitter van de Europese Centrale Bank zo’n lange staat van dienst en sterke reputatie heeft.

De regering-Draghi kende een vliegende start, stelde een overtuigend hervormingsplan op om de miljarden binnen te halen uit het Europese heropbouwfonds, en sloeg aan het hervormen. Maar de voorbije weken stapelden de politieke problemen zich op, en Draghi kreeg daar stilaan de buik van vol.

Verdeeldheid

Woensdagochtend hield Draghi in de Senaat een bevlogen toespraak, waarin hij de prestaties van zijn regering aanstipte. Tegelijk was hij uitgesproken, en fel, en hij spaarde de kritiek niet op de onrustzaaiers. Al maandenlang stelde Draghi vast dat de verdeeldheid groeide. Hij voegde er onomwonden aan toe dat hij na zijn ontslagaanbod van vorige week toch naar het parlement was gekomen, onder de indruk van de sterke oproep vanuit de Italiaanse samenleving om toch verder te regeren. ‘Wij zijn hier vandaag, wegens die vraag van de Italianen – en alleen daarom.’

Omdat hij nooit is verkozen, wilde Draghi als regeringsleider kunnen rekenen op een zo breed mogelijke steun in het parlement. Daarop vroeg hij de senatoren of zij bereid waren opnieuw die brede meerderheid te vormen die het land in een noodsituatie kan besturen, wars van de afzonderlijke partijpolitieke belangen. Draghi’s zeer directe woorden ‘Siete pronti?!’ ofwel ‘Zijn jullie klaar?!’ vatten deze Italiaanse regeringscrisis samen, en gaan de geschiedenis in.

Maar al tijdens Draghi’s toespraak was in de aula van Palazzo Madama duidelijk voelbaar dat niet alle senatoren op één lijn zaten. Matteo Salvini, senator en partijleider van de rechtse regeringspartij Lega, applaudisseerde nadrukkelijk niet. Al heel gauw bleek dat Lega allerminst tevreden was met Draghi’s speech. En dat bleek de Vijfsterrenbeweging, de veroorzaker van deze regeringscrisis, evenmin.

Toch was het ditmaal centrumrechts dat daarna een nieuw obstakel opwierp. Salvini’s Lega en Forza Italia, de partij van oud-premier Silvio Berlusconi, kwamen met een eisenpakket, uitgerekend vlak nadat Draghi had duidelijk gemaakt geen nieuwe eisen, veto’s of ultimata te willen aanvaarden. Centrumrechts stelde echter het vertrouwen in de regering-Draghi te willen bevestigen, op voorwaarde dat de regeringsploeg grondig zou worden herschikt, én de Vijfsterrenbeweging eruit werd gegooid.

Geduld was op

Na een urenlang debat kreeg Draghi het laatste woord. De premier gaf de indruk dat zijn geduld op was, en zei dat hij niet veel had toe te voegen aan zijn toespraak, eerder die ochtend. Wél hield hij eraan te benadrukken dat hij ‘totaal geen absolute macht had gevraagd, duidelijk?!’ – een sneer naar onder meer oppositiepolitica Giorgia Meloni, die hem dit had verweten. Had hij de parlementaire democratie niet willen respecteren, aldus Draghi, dan was hij die ochtend enkel zijn ontslag komen herhalen. ‘Dus stem nu maar’, zei hij toen, zonder met een woord te reppen over de extra eisen van centrumrechts.

Wat betekent de Italiaanse politieke crisis voor Europa?

Deze podcast luister je ook in onze app

Dat kon niet anders worden gelezen als ‘Stem mijn regering dan maar naar huis’. Maar dat deden de dwarsliggers Vijf Sterren, Lega en Forza Italia niet. Ze onthielden zich, waardoor de regering-Draghi in een flink uitgedunde Senaat toch het vertrouwen won, maar dan zonder de steun van drie regeringspartijen.

Vervroegde verkiezingen worden einde september, of begin oktober verwacht, ongeveer een half jaar voor het einde van Draghi’s normale termijn. Maar die zes maanden zouden, met Draghi aan het roer, een wezenlijk verschil hebben gemaakt. Er moet nog een begroting worden goedgekeurd, en er zijn 55 doelstellingen voor het Europese heropbouwgeld die nog moeten worden gehaald, opdat een schijf van 19 miljard euro wordt uitbetaald.

Overigens maakt uitgerekend vandaag, donderdag, de Europese Centrale Bank ook nog meer details bekend over een nieuw instrument om te voorkomen dat de renteverhoging (in de strijd tegen de inflatie) de Italiaanse staatsschuld zou doen ontsporen. Draghi’s ervaren leiderschap was cruciaal om de ECB, en de markten, gerust te stellen. De beurs van Milaan boekte donderdagochtend meteen een verlies van 2 procent. De rente op Italiaanse tienjaarsleningen steeg ook meteen. Gisteren bedroeg die nog nog 3,2 procent, inmiddels 3,6.

Naschrift (21 juli 2022): Dit bericht is donderdagochtend geactualiseerd na de ontslagaanvraag van Draghi.