Bidens bezoek aan Saoedi’s was nuttig, maar ook pijnlijk

Net als woorden doen beelden er ook toe, en de ‘boks’ die de Amerikaanse president Joe Biden vrijdag gaf aan de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman was bepaald geen fraai gezicht. Het amicale gebaar, door fotografen vastgelegd tijdens een Arabische top in Jeddah, staat in schril contrast met de eerdere belofte van Biden om Bin Salman als een ‘paria’ te behandelen, na de moord op dissident-journalist Jamal Khashoggi. De kroonprins wordt verantwoordelijkheid gehouden voor de gruwelijke moord. Khashoggi werd in 2018 onder valse voorwendselen naar het Saoedische consulaat in Istanbul gelokt. Een commando wachtte de journalist op, folterde hem en sneed zijn lichaam in stukken.

Lees ook: Joe Biden zet principes opzij met bezoek aan ‘paria’ Saoedi-Arabië

De CIA concludeerde datzelfde jaar dat Bin Salman waarschijnlijk zelf opdracht gaf tot de executie. Waarom hem dan een boks geven? Het gebaar is lastig te begrijpen. Dagenlang ging het nergens anders over. Het overschaduwde het toch ook onmiskenbare nut van Bidens bezoek. Want in het grotere plaatje van wereldgebeurtenissen is het goed te begrijpen dat de president Saoedi-Arabië dichter tegen de borst wil drukken. De Russische oorlog tegen Oekraïne zorgt niet alleen voor onmetelijk leed in het land zelf, maar is ook uitgemond in een geopolitieke krachtmeting. Door de oorlog zijn de olieprijzen fors gestegen, en dat is te merken aan de pomp, ook in de VS. Geen prettig vooruitzicht met de aanstaande Congresverkiezingen.

Rusland profiteert juist: de hoge olieprijzen compenseren het verlies aan inkomsten als gevolg van sancties, waardoor Moskou zijn oorlogsmachine kan blijven financieren. De VS zouden graag zien dat de Saoedi’s de olieproductie opvoeren, wat een prijsdrukkend effect zou hebben. Of het bezoek van Biden het gewenste effect heeft valt te bezien: voor zover bekend vertrok de president zonder toezeggingen. De komende tijd zal moeten blijken of de Saoedi’s naar hem geluisterd hebben.

Westerse landen willen nu ook snel afscheid nemen van Russisch gas en olie, maar China biedt Rusland de helpende hand - en letterlijk een uitweg - met de bouw, mogelijk al vanaf 2024, van een gaspijpleiding via Mongolië. Hetzelfde China dat economisch in rap tempo voet aan de grond heeft weten te krijgen in de Golfregio. Niet voor niets werd tijdens Bidens bezoek een akkoord getekend dat zou kunnen leiden tot de bouw van 5G- en 6G-netwerken in Saoedi-Arabië. Het Chinese Huawei is een grote concurrent. En dan is er nog het risico van oplopende regionale spanningen. De VS willen dat Iran zijn nucleaire programma beperkt, in ruil voor opheffing van sancties. De onderhandelingen lopen, maar of het lukt is allerminst zeker. Een mislukking zou ertoe kunnen leiden dat Saoedi-Arabië zelf ook grotere nucleaire ambities gaat koesteren. „We zullen niet weglopen en een vacuüm achterlaten dat door China, Rusland of Iran kan worden opgevuld”, zei Biden tegen Arabische leiders.

Lees ook: De weg naar een nieuw akkoord tussen Iran en VS zal dit keer nog moeilijker zijn

Ook vanuit Europa is er sinds de oorlog hernieuwde belangstelling voor de Golfregio. Het is te hopen dat de sterke behoefte aan brandstoffen in het Westen niet leidt tot nieuwe verblinding. In de afgelopen decennia maakten landen, Europese voorop, zich zeer afhankelijk van gas uit Rusland. Voor mensenrechtenschendingen werden de ogen gesloten. Nu is het pijnlijk duidelijk geworden dat dit model failliet is. Het kan niet de bedoeling zijn dat de afhankelijkheid van Rusland wordt ingeruild voor die van Saoedi-Arabië. Ook op het gebied van mensenrechten moet energie uiteindelijk duurzaam zijn.