Dynamische schoonheid van kleur en vorm: Rudi van de Wint laat je alles even vergeten

Met zijn schilderijen in een museum hangen vond Rudi van de Wint (1942-2006) onbelangrijk. „Naast De Kooning en Stella hangen, is dat waar het allemaal om gaat?”, zei hij in een interview met Vrij Nederland in 1992. Hij bleef liever in zijn eigen duingebied De Nollen bij Den Helder, waar hij zijn gang kon gaan zonder compromissen met museuminrichters of architecten. Toch maken Van de Wints schilderijen in Stedelijk Museum Alkmaar – zijn eerste overzichtstentoonstelling ooit – veel meer indruk dan tijdens een rondleiding op De Nollen.

De expositie Reis naar het oneindige begint met 255 dicht bij elkaar opgehangen werkjes – ‘geschilderde notities’ – die Van de Wint maakte tussen 1970 en 1984. Het lijkt op de kleuronderzoeken van Goethe en Itten, maar hier is vanaf het begin een sterke schilderswil aan het woord. Op de latere notities wordt dat steeds duidelijker: Van de Wint dwingt zijn verf met kwasten en vingers tot effecten, alsof alle mogelijke kleurnuances vastgelegd moeten worden.

Sinds zijn geboorte is Rudi van de Wint verbonden met Den Helder, stad met aan drie zijden zee. Als jongen ging hij met zijn vader vaak in de duinen kijken naar zonsondergangen. Die fascinatie voor de dynamische schoonheid van kleur en vorm typeert zijn werk. Van de Wint is bekend van zijn enorme schilderijen die sinds 1992 de achtergrond zijn van alle debatten in de Tweede Kamer (alleen nu wegens de verbouwing even niet). Ook bekend is het beeld De Tong op de Knardijk langs de A6 in Flevoland (nu even niet wegens een ingrijpende reparatie na stormschade).

Kosmische krachten

Veel van zijn werk is te vinden in het tegenwoordig door zijn twee zoons beheerde De Nollen, waar hij sinds 1980 tot en met zijn dood bijna constant verbleef. Daar leefde hij zich uit in compromisloze en grote sculpturen en schilderijen die vaak één werden met de ruimtes die hij speciaal voor hen bouwde.

Op De Nollen zette hij lichtkoepels op oude bunkers zodat het licht viel waar hij wilde, beschilderde muren en plafonds, groef vijvers en ondergrondse gangen. Dezelfde tastende daadkracht zit in zijn sculpturen en bouwsels, waarin zich, net als in de schilderijen, iets van de oneindige kracht en variatie van de natuur en de wereld manifesteert. Trechtervormige gebouwtjes lijken passieve receptoren van kosmische krachten, sculpturen wiegen als enorme sanseveria’s zachtjes mee met de wind. Zijn ovale beelden zijn vaak juist gemaakt om de elementen te trotseren – al ging dat op de Knardijk mis.

Van de Wints sculpturen zijn groot en ontbreken daarom op de expositie. Die lacune is uitstekend opgelost door van twaalf werken een proefmodel of miniatuurversie te tonen.

Paleis Noordeinde

Waar je in Alkmaar gemakkelijk aan voorbijloopt, is de studie op schaal voor de schitterende plafondschildering die hij in 1983 maakte voor een trappenhuis in koningin Beatrix’ werkpaleis Noordeinde (te bezoeken op Google Streetview). Je moet op de expositie toevallig recht omhoog kijken, wil je die omgekeerde ‘badkuip’ (1,84 bij 1,24 meter en 0,62 meter diep) op de expositie ontdekken. Vanaf de zijkanten werkte Van de Wint omhoog met steeds lichtere kleuren. Het geeft een zelfde trompe-l’oeil-effect als traditionele plafondschilderingen, alleen is deze hemel geen afbeelding van de werkelijkheid maar een abstracte uitnodiging tot mediteren. Van de Wint laat je meedeinen op de kleuren en hun vormen en net als bij Mark Rothko kun je kijken zonder te denken of betekenis te geven. Alles is even vergeten.

Het effect van de twee grote schilderijen (beide 1987) uit de tiendelige Oog-reeks, waarvan er vijf in de Kamer hangen, is nog overweldigender. Als je daar voor staat is het net alsof je deel bent van een zonsondergang, waar oranje, paars, bruin, blauw en wit licht wervelt en verstilt.

Dat zijn schilderwerk hier op de expositie veel beter tot zijn recht komt, is omdat de natuur van De Nollen de aandacht afleidt en vooral omdat in Van de Wints expositiebouwsels de muurschilderingen al snel iets overdadigs krijgen. Maar zijn buitensculpturen gloriëren daar.