‘Tijd voor een radicaal ander drugsbeleid’, zegt deze club van politieagenten

Nederland heeft vanaf dinsdag een eigen afdeling van het Law Enforcement Action Partnership (Leap), een internationale organisatie van medewerkers uit politie- en justitiehoek die een radicaal ander drugsbeleid voorstaat, omdat zij vinden dat de war on drugs faalt.

Al decennia worden wereldwijd miljarden besteed aan drugsbestrijding. Desondanks zijn drugs makkelijk beschikbaar en tiert de drugscriminaliteit welig. Neem Nederland: in vijf jaar tijd verveertienvoudigden de cocaïnevangsten in de Rotterdamse haven – naar ruim 70.000 kilo. In die periode bleef de straatprijs stabiel, steeg de kwaliteit, daalde het aantal gebruikers niet en escaleerde de aan cocaïne gerelateerde criminaliteit.

Lees ook: Snuiven en slikken is heel gewoon

Leap propageert een evidence-based drugsbeleid dat niet op harde repressie inzet, maar drugs als volksgezondheidskwestie benadert. „De oorlog tegen drugs kun je niet winnen”, zegt Alex van der Plas (53), die Leap Nederland mede-oprichtte en tot een half jaar geleden nog bij de Nationale Politie werkte. „Zelfs in gevangenissen, ’s lands best beveiligde plekken, lukt het niet om drugs buiten te houden. Wat denken we dan? Dat het in de Rotterdamse haven wel lukt?”

Van der Plas, tegenwoordig veiligheidsadviseur in het OV, hield zich bij de politie op hoog niveau bezig met de bestrijding van drugscriminaliteit en ondermijning. Nadat hij in contact kwam met het Psychotropica Instituut, dat de drugsproblematiek onderzoekt, volgde „een ommezwaai”.

Zag u plotseling het licht?

„Het was een sluimerend proces. Ik heb 32 jaar bij de politie gewerkt – op strategisch, tactisch en operationeel niveau – en mij altijd helemaal prima gevoeld bij het bestrijden van drugs en drugscriminaliteit. Maar als commandant aanpak ondermijning in Rotterdam begon ik mij een aantal jaar geleden af te vragen: ‘wanneer vertellen wij nou het echte verhaal?’ We brengen grote drugsvangsten naar buiten en zeggen dat we flinke klappen uitdelen, maar klopt dat wel? Wat is nou de impact van ons werk?”

Hoe kijkt u er nu naar?

„De politie is vooral bedoeld om mensen te beschermen tegen wat anderen ze aandoen, terwijl drugs iets is wat je jezelf aandoet. Ik denk dat de samenleving honderd jaar geleden een verkeerde afslag heeft genomen. Toen is besloten dat drugs het slechtste is wat de maatschappij kan overkomen. Maar als je het afzet tegen de gezondheidsschade van alcohol en tabak, is het de vraag of we de goede keuze gemaakt.”

Waarom pleiten werkzame politieagenten nooit publiekelijk voor een ander drugsbeleid?

„Het zit zo diep. Ik ben opgevoed met dat drinken niet goed is, roken slecht en drugs echt evil zijn. Dat beeld wordt bij de politie versterkt, omdat je er dagelijks mee bezig bent en het statusverhogend werkt als je veel drugscriminelen pakt. Drugsbestrijding zit in de kern van de politie-identiteit, dus je moet je eigen identiteit als diender ter discussie durven stellen. Ik heb daar jaren voor nodig gehad. Met Leap hopen wij dat nadenken over een ander drugsbeleid een gespreksonderwerp bij de politie wordt.”

Lees ook dit interview met de Rotterdamse hoofdofficier Hillenaar: ‘Moeten we elk schip controleren?’

Moeten drugscriminelen dan met rust gelaten worden?

„Natuurlijk niet, want zij ondergraven de maatschappij. Leap is geen partij die zich afkeert van het knokken tegen criminelen, maar oproept tot andere manier van kijken. Dat is niet in vijf jaar geregeld, dat duurt decennia.”

Bepleit u legalisering van alle drugs?

„Net doen alsof mensen geen drugs zullen gebruiken is gek, het is onderdeel van de maatschappij. Ik zeg niet ‘ga je goddelijke gang’, maar ik vind dat er nagedacht moet worden over een model waarbij de overheid, net zoals bij alcohol en tabak, de markt controleert of reguleert. Dat vergt echt een mind shift. Durf na te denken over scenario’s om de productie en verspreiding van cannabis en xtc zelf in handen te krijgen. Experimenteer zodat je ziet welke mechanismen op gang komen en hoe criminelen zich gedragen als de overheid de xtc-markt overneemt.”

U noemt cannabis en xtc, maar het grootste probleem is toch cocaïne?

„Dat klopt, maar het reguleren van cocaïne is een nog grotere stap, mede omdat het uit het buitenland komt. Van cannabis en xtc heb je de productiemiddelen gewoon in Nederland.”

Voorstanders van legalisering stellen dat de politie dan meer tijd heeft, bijvoorbeeld om verkrachtingen op te lossen. Verwacht u dat ook?

„De wens is dat de politie dan meer tijd heeft voor andere zaken. Maar criminelen zullen altijd nieuwe wegen zoeken om geld te verdienen, wellicht via andere of goedkopere drugs. Dat effect verwacht ik dus niet op de korte termijn. Ik ben niet van de sprookjes.”