Inspecties: rechten van jonge vluchtelingen geschonden

De rechten van duizenden kinderen in Nederlandse vluchtelingencentra worden op grote schaal geschonden. Ze krijgen gebrekkige medische zorg, geen onderwijs en nauwelijks begeleiding. Hun leefomstandigheden zijn in strijd met afspraken zoals vastgelegd in internationale kinderrechtenverdragen.

Dat schrijven de Inspectie Justitie en Veiligheid en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd maandag in een „brandbrief” aan staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel en Migratie, VVD). „Hoe langer deze situatie duurt,” schrijven de inspecties, „hoe schadelijker dat kan zijn” voor de ontwikkeling van kinderen.

De opvang van asielzoekers stokt al maanden. Afgelopen vrijdag kondigde het kabinet een landelijk crisisteam aan om de opvang te verbeteren. De organisatie komt onder de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid te staan. In een brief aan de Tweede Kamer schreef het kabinet dat het noodzakelijk is om „tijdelijk op hoog ambtelijk en politiek bestuurlijk niveau” te besluiten hoe de opvang en doorstroom van asielzoekers geregeld moet worden.

Hans Faber, hoofdinspecteur van de Inspectie Justitie en Veiligheid, vindt dat het kabinet met twee maten meet. Want terwijl de opvangcentra voor reguliere asielzoekers (uit landen als Syrië, Jemen en Eritrea) van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) al tijden overvol zitten, staan duizenden gemeentelijke opvangplekken voor Oekraïense vluchtelingen leeg. Volgens Faber is het de vraag of het onderscheid in opvang van Oekraïense vluchtelingen en de reguliere asielzoekers „objectief nog te rechtvaardigen” is, zeker nu de kinderrechten in de reguliere asielzoekerscentra „zo in de knel” komen.

In totaal verblijven meer dan tienduizend minderjarige vluchtelingen in Nederlandse vluchtelingencentra: 8.800 kinderen en jongeren in gezinnen en 1.450 zonder ouders.

Toezicht ontbreekt

De inspecties bezochten verschillende centra. In het aanmeldcentrum in Ter Apel, waar asielzoekers zich eerst moeten melden, verblijven kinderen en jongeren vaak maanden, in plaats van de voorgeschreven drie tot tien dagen. In die tijd krijgen ze geen onderwijs, geen intake door de jeugdgezondheidszorg en nauwelijks begeleiding.

Onder de alleenstaande jongeren is de sfeer er slecht, schrijven de inspecties. Toezicht ontbreekt. „Het overgrote deel van de minderjarigen dat geen aandacht vraagt, blijft daardoor buiten beeld en er is geen goed zicht op de veiligheid.”

Omdat de reguliere asielzoekerscentra overvol zitten, heeft het COA afgelopen maanden tientallen noodopvanglocaties ingericht. Hoewel de locaties niet geschikt zijn voor een langer verblijf, zitten sommige gezinnen maanden vast in de noodopvang.

In Leeuwarden zagen de inspecties „een massale hal op een bedrijventerrein, waar kamers zijn gerealiseerd door middel van wandjes zonder plafond en deuren”. Kinderen slapen slecht door alle onrust, waardoor zij op school weinig concentratie hebben.

Bovendien verhuizen gezinnen in de noodopvang steeds van locatie naar locatie, schrijven de inspecties. „Het gevolg is een onderbroken doorlopende leerlijn en geen continuïteit in de begeleiding en de zorg.”

Ook hulporganisaties Unicef Nederland, Vluchtelingenwerk Nederland en Defence for Children spreken in een onderzoek dat ze maandag publiceren over „onaanvaardbare leefomstandigheden” van kinderen. Ze schrijven dat „de noodopvang, inclusief aanmeldcentrum Ter Apel, voor kinderen onleefbaar is”. In hun aanbevelingen schrijven ze dat kinderen alleen nog in de reguliere asielzoekerscentra zouden mogen verblijven, en dat ze tijdens de gehele asielprocedure op één plek moeten blijven.