Het grote experiment in Rotterdam: de belangrijkste plannen en alle wethouders van het nieuwe college

Veiligheid

Messengeweld onder jongeren, een golf van dodelijke schietpartijen vorige zomer en, volgens het coalitieakkoord, „diepe verwevenheid van de drugsmaffia in delen van Rotterdam”: op gebied van veiligheid en criminaliteit ligt er een grote opgave voor dit college.

Met ‘crimefighters’ Leefbaar Rotterdam en VVD in de coalitie, kent het akkoord een stevige veiligheidsparagraaf. Het programma opent er mee, vier jaar terug was het nog het vijfde hoofdstuk. Doel, voor over vier jaar: in elke wijk moet de score in de zogeheten Veiligheidsindex minstens gelijk of hoger zijn dan nu.

De voornaamste (en meest bekritiseerde) instrumenten worden doorgezet: preventief fouilleren blijft mogelijk, evenals de inzet van mosquito’s en samenscholingsverboden. Er wordt extra geïnvesteerd in cameratoezicht, „waar nodig” ook bij religieuze en maatschappelijke instellingen. Het budget voor de aanpak van straatintimidatie gaat van een ton dit jaar naar jaarlijks 1 miljoen.

Het aantal buitengewone opsporingsambtenaren (boa’s) wordt uitgebreid. Nieuw is dat zij tot 2 uur ’s nachts in de hele stad ingezet kunnen worden, ook in de metro. De functie wordt, mede vanwege de krapte op de arbeidsmarkt, hoger ingeschaald in het salarishuis. „Boa’s zijn al lang niet meer de ‘veredelde parkeerwachten’ die het waren”, zegt wethouder Vincent Karremans, in de laatste negen maanden van het vorige college eveneens verantwoordelijk voor deze portefeuille.

Boa’s zijn al lang niet meer de ‘veredelde parkeerwachten’

Vincent Karremans wethouder handhaving

Jaarlijks wordt acht ton vrijgemaakt voor ‘plein-stewards’: in nachtelijke uren spreken zij overlastgevers op pleinen en andere plekken op hun gedrag aan. Als voorbeeld noemt Karremans het Hudsonplein in West. „Die stewards laten zien: de overheid is er, als er iets aan de hand is. Het moet preventief werken.”

Onderbezetting bij de politie is een gegeven, zegt Karremans, dat gaat de komende jaren niet snel veranderen. „Je moet kijken: wat kun je op een slimme, creatieve manier als gemeente doen om toch aanwezig te zijn, weliswaar in lichtere vorm dan de politie.”

Er wordt onderzoek gedaan naar de achtergrond van drugsrunners: jonge mannen die van straat worden geplukt om drugs uit containers in de haven te halen. „Ik merk dat er in de politiek te weinig zicht is op wat daar achter de voordeur gebeurt”, zegt Karremans. Dat wil hij scherper krijgen om vervolgens gerichte maatregelen te kunnen nemen.

Lees ook dit artikel: Monsterverbond in de Maasstad: Leefbaar + Denk

Bouwen en wonen

„Een tweede Tweebosbuurt, dat gaan we niet meer doen”, zegt Chantal Zeegers, wethouder bouwen en wonen. Ze doelt op de omstreden sloop van ruim 500 woningen in de Tweebosbuurt in de Afrikaanderwijk, ondanks jarenlang verzet van bewoners. Het sloopprogramma, zoals opgenomen in de woonvisie uit 2016, is „te ver doorgeslagen”, vindt ze. „Zeker in deze markt, met een waanzinnig tekort aan betaalbare huizen. Kijk dan beter hoe je kunt renoveren, mits betaalbaar.” Dat wil niet zeggen dat er niet meer gesloopt gaat worden.

Er moet de komende vier jaar begonnen worden met de bouw van 14.000 tot 16.000 woningen. „Dat wordt scherp aan de wind zeilen om die aantallen te halen”, zegt Zeegers. „Onze planvoorraad is in het vorige college goed op stoom gekomen.” De ambitie van het vorige college was het bouwen van 18.000 woningen, de teller bleef steken op ruim 15.000.

Er wordt voornamelijk gebouwd voor starters, studenten en bewoners die binnen de wijk willen verhuizen naar een betere, duurdere woning (sociale stijgers). En voor ouderen, „om zo de doorstroming op de woningmarkt weer op gang te helpen”.

Plan is tot 2026 meer betaalbare (koop)woningen te bouwen, met 20 procent sociaal en 35 procent in het ‘middensegment’. Dat is 5 procent meer in de middencategorie dan het vorige college. Vanaf 2026 moet dit worden opgeschroefd naar 25 procent sociaal en 40 procent middensegment.

Naast de ontwikkeling van bijvoorbeeld Merwe-Vierhavens in West tot nieuwe woon- en werkomgeving, moet in de ‘kleine kernen’ meer gebouwd worden. Zeegers noemt Rozenburg, Pernis en Hoek van Holland. „Zodat jongeren daar ook een huis kunnen vinden.”

De woningbouw bij het project Feyenoord City op Zuid moet „met tempo doorgaan”, staat in het akkoord. Dat de voetbalclub de ontwikkeling van een nieuw stadion onlangs heeft stopgezet vanwege te hoge bouwkosten „mag de voortgang van de woningbouw niet in de weg zitten”. Mocht Feyenoord op termijn besluiten tóch een nieuw stadion te ontwikkelen, is dat mogelijk: de beoogde bouwlocatie wordt vooralsnog vrijgehouden. Máár, de coalitie schrijft ook: „Voor de situatie dat het stadion er uiteindelijk toch niet komt, zetten we in op realisatie van woningbouw op deze plot”.

De bekritiseerde ‘Rotterdamwet’, waarbij overlastgevende woningzoekenden kunnen worden geweerd uit probleemwijken om het leefklimaat te verbeteren, blijft gehandhaafd. Zeegers zegt dat ze dit mede doen om „bepaalde groepen”, zoals leraren en verplegers, voorrang te kunnen geven.

Lees ook dit commentaar van NRC: Nieuwe coalitie Rotterdam is de polarisatie voorbij

Klimaat

„We gaan stevig investeren in klimaat”, zegt Zeegers, tevens wethouder klimaat. Zo komt er een ‘Duurzaamheidstransitiebudget’ van 100 miljoen euro en een ‘Energietransitiefonds’ van 71 miljoen.

Flinke bedragen. „En daar komt nog 70 miljoen bovenop dat het vorige college niet heeft uitgegeven”, zegt ze. Die eerste 100 miljoen euro – plus dus nog de 70 miljoen uit de spaarpot van het vorige college – is bestemd voor walstroom, het aanleggen van zonnepanelen op panden van de gemeente, het creëren van ‘materialenhubs’ tijdens bouwwerkzaamheden én als lening voor particulieren om bijvoorbeeld zonnepanelen aan te schaffen.

De miljoenen komen grotendeels uit de kas van het Rijk (80 miljoen). En ook voor het aardgasvrij maken van woningen houdt Rotterdam de hand op in Den Haag. „Een principekwestie”, vindt Zeegers. „Het klimaatprobleem is een collectief probleem, daarom moet het ook betaald worden door het Rijk.” De rekening zou bovendien te hoog worden voor de gemeente. Een huis gasvrij maken kost gemiddeld 14.000 euro. „Een gigantisch bedrag.” Ook de isolatie van Rotterdamse huizen gebeurt op kosten van het Rijk.

„Klimaat wordt bijzaak” en dit college is een „doorgeefluik voor rijksmiddelen”, bekritiseerde GroenLinks de klimaatplannen. Grote veranderingen staan inderdaad niet in het akkoord. Zo blijft de luchthaven open.

De gemeentelijke financiën staan onder druk. Toch hoopt de coalitie op een pot met geld. Het gaat om 500 miljoen afkomstig van de woningcorporaties die de erfpacht afkopen. 20 miljoen daarvan gaat naar het eerder genoemde transitiebudget. Nog eens 20 miljoen euro is bestemd voor een ‘Autoluw fonds’.

Een nieuwigheidje: er komt een subsidie (200.000 tot 300.000 euro per jaar) voor de sloop van oude kachels en rookkanalen om houtstook terug te dringen. „Dat is een wens van het longfonds”, zegt Zeegers.

Armoede

Vier jaar geleden kreeg Rotterdam de eerste wethouder armoedebestrijding, Michiel Grauss. Enes Yigit van Denk vult die portefeuille de komende vier jaar in. Hij richt zich zowel op armoede als op schuldhulpverlening en taal. Zijn jaarlijkse budget: 11,3 miljoen euro.

Nieuw is een armoedefonds met daarin 20 miljoen om met name de armoede bij kinderen te bestrijden. Waar en voor wie dat geld bestemd is, is nog niet duidelijk, zegt Faouzi Achbar van Denk. „We hebben nog geen concrete plannen. Die willen we samen maken met partijen die zich daar mee bezig houden.” Wel denkt hij aan de aanschaf van een laptop om ook thuis leren mogelijk te maken.

Ook fijn: kinderen onder de 12 mogen de komende vier jaar gratis met het openbaar vervoer blijven reizen. Dat werd dit jaar al ingevoerd als proef (na een motie van Denk). De aanvraagprocedure van de OV-kaart is overigens redelijk omslachtig, met de aanvraag van een DigiD, persoonlijke OV-kaart en abonnement bij de gemeente. Mogelijk verandert dat, want de nieuwe coalitie wil ‘armoederegelingen vereenvoudigen’ en de ‘bekendheid vergroten’.

En er is het schoolontbijt, ook een speerpunt van Denk. De coalitie gaat „in gesprek met scholen over de inzet van de rijksmiddelen” om ontbijt op school aan te bieden, staat in het akkoord. Dat klinkt nog erg vaag. „Jaar in jaar uit in de stad en in de raad roepen dat je geld wilt uittrekken voor gratis ontbijt op school en er in het coalitieakkoord dan zo tussen uitknijpen”, bekritiseerde oud-PvdA-raadslid Peter van Heemst op Twitter die passage.

Met dat geld komt het wel goed, denkt Achbar. „Het is geen bekostigingsprobleem, het is vooral lastig om te organiseren. We willen leerkrachten en scholen in kwetsbare wijken daarbij faciliteren, bijvoorbeeld met hulp van vrijwillige moeders.”

Mobiliteit

Het akkoord was spannend voor de bewoners van de ’s-Gravendijkwal. Zou die ene rijbaan behouden blijven, of zouden het er weer twee worden? Zowel VVD, Leefbaar als Denk uitte kritiek op de wegversmalling die wethouder Judith Bokhove (GroenLinks) hier doorvoerde. Toch kreeg D66 haar zin en blijft de situatie min of meer gehandhaafd.

„Het is een mooi compromis”, zegt wethouder mobiliteit Karremans. Want er verandert wel degelijk iets. Eind 2023 raast er acht keer per uur een elektrische snelbus door de Maastunnel en over de ’s-Gravendijkwal om reizigers tussen Noord en Zuid te vervoeren. De bus zal dan ook stoppen bij de Parkhaven en Erasmus MC Campus. „Het aantal rijbanen kon gehalveerd blijven, mits er een goed alternatief is”, zegt Karremans. „Dat komt er nu.”

De tweede rijstrook mag wel gebruikt worden door taxi’s, hulpdiensten en ouderenvervoer. „Zo hopen we die andere rijbaan ook een beetje te kunnen ontlasten”, zegt Karremans. Meer goed nieuws voor de bewoners van de

’s-Gravendijkwal: de parallelweg voor hun deur wordt aan beide kanten ingericht als fietsstraat voor fietsers in twee richtingen.

De coalitie heeft het verder over het „zoveel mogelijk autoluwer” maken van het centrum en oude stadswijken. Ook dat leest als een compromis; het doel is niet „alle auto’s uit de stad te weren” maar om het „veiliger te maken voor fietsers en voetgangers”.

Voor dat autoluwer maken komt er een ‘Autoluw fonds’ van 20 miljoen. „Daarvan doen we ingrepen in de buitenruimte”, zegt Karremans, „zoals het verplaatsen van tramrails en parkeerplaatsen”. Of om straten te veranderen in eenrichtingsverkeer zoals de Nieuwe Binnenweg. Waar het kan worden straten 30 kilometer per uur.

Wethouders