Ongekende uiting van onvrede bij de VVD: partij stemt tegen eigen stikstofbeleid

Ruim een uur lang had minister voor Natuur en Stikstof Christianne van der Wal geconcentreerd zitten luisteren, op de eerste rij van het VVD-congres in Halfweg – zaterdagmiddag. Als VVD’ers bij de microfoon zeiden dat „de voedselvoorziening” in gevaar kwam door het stikstofbeleid van dit kabinet of dat de rekenmethode voor de stikstofneerslag niet deugde, schudde ze heftig haar hoofd. Als dan weer iemand anders – Pepijn Kruiswijk van de VVD-jongerenorganisatie JOVD – zei dat hij „een dak boven zijn hoofd” veel belangrijker vond dan „een speklapje op zijn bord”, knikte ze net zo heftig. Naast haar knikten VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans, premier Mark Rutte en minister voor Onderwijs Dennis Wiersma soms met haar mee. Het congres draaide om háár.

En de hele eerste rij VVD’ers zag er secondenlang verbijsterd en bijna verslagen uit toen bleek dat een krappe meerderheid van de congresgangers, 51 procent, tegen de ‘gebiedsgerichte’ stikstofplannen had gestemd die Van der Wal vrijdag had gepresenteerd. Daardoor zal, zei Van der Wal zelf, de veestapel met ongeveer 30 procent krimpen. In de motie die het op het congres net haalde en die bedoeld is voor de Tweede Kamerfractie van de VVD, staat dat het stikstofbeleid moet worden aangepast en dat andere rekenmethoden en „feiten” moeten worden gebruikt dan nu.

Lees ook: Stikstofreductie betekent een ingrijpende herinrichting van het boerenland

Het is voor de VVD, waar al heel lang nauwelijks nog écht felle discussies te zien zijn, een ongekende uiting van onvrede. Tweede Kamerlid Thom van Campen, die in Den Haag voor de VVD het woord voert over stikstof, en tijdelijk partijvoorzitter Onno Hoes probeerden van alles om de schade te beperken. Kon de motie niet worden aangehouden, ze konden toch nog verder praten? Of kon er iets worden veranderd aan de toelichting op de motie, waar nu stond dat agrarische bedrijven werden „opgeofferd aan een achterhaalde theoretische methode”?

Tranen in hun ogen

De twee VVD’ers die de motie bij de microfoon hadden verdedigd – wethouder in Assen Mirjam Pauwels en Provinciale Statenlid in Zuid-Holland Mirjam Nelisse – vielen elkaar na de uitslag in de armen, met tranen in hun ogen. In de zaal, op het terrein van de oude CSM-suikerfabriek, waren ze geholpen door gemeenteraadsleden en Statenleden die hadden gezegd dat de VVD bij de Provinciale Statenverkiezingen van volgend jaar „dramatisch” zou gaan „verliezen” als de plannen doorgaan, en dat de VVD „nu eindelijk eens D66 de baas moet zijn”.

Bij VVD’ers die tegen de stikstofplannen zijn, was het hard aangekomen dat het congres eerder die middag een motie had aangenomen die de Tweede Kamerfractie opriep om zo snel mogelijk terug te gaan naar een maximumsnelheid van 130 kilometer per uur, ook overdag. Alsof de VVD wilde zeggen: laat de boeren het stikstofprobleem maar in hun eentje oplossen. „Ik zit hier met schaamte”, zei gedeputeerde Henk Brink uit Drenthe. „Ik heb sinds vrijdagmiddag allemaal huilende mensen aan de telefoon, en wij komen met dit verhaal van 130 kilometer.”

Op blote voeten

Pas na bijna een uur was bij de microfoons iemand begonnen over het intimiderende gedrag van de boeren die vrijdagavond naar het huis van Christianne van der Wal waren gereden. Van der Wal was op haar blote voeten naar buiten gegaan om met hen te praten, en om hen tegen te houden bij de oprit van haar huis. De zaal steunde haar met een applaus. In de gangen kon je horen dat de boeren zichzelf er in elk geval níet mee hadden geholpen, en Van der Wal misschien juist wél – zij had er, vonden veel VVD’ers, stoer uitgezien tussen het boze groepje.

Na de uitslag van de motie hield Sophie Hermans haar eerste congrestoespraak als fractievoorzitter. Een persoonlijk verhaal, met veel aandacht voor haar overleden moeder Edith. Van wie ze, zei ze, had geleerd om altijd door te zetten. Ze beloofde de VVD’ers dat ze met haar als fractieleider konden „blijven rekenen op een realistische, rechtse partij”.

Lees ook: Stikstofcrisis, woningnood, gebrek aan asielopvang; Rutte IV moet eerst de eigen erfenissen opruimen

Achter het podium zei Christianne van der Wal tegen journalisten dat ze niet teleurgesteld was, nee. De uitslag was 51 tegen 49, en dat noemde ze „in balans”. Het was een „heel mooie discussie” geweest. „En nu is het aan de Tweede Kamerfractie om te proberen om er een meerderheid voor te krijgen.” Of er echt iets zou veranderen? „Het doel van de stikstofreductie”, zei Van der Wal, „moet toch worden gehaald.”

In de gang van de oude fabriek zei JOVD’er Pepijn Kruiswijk dat hij het héél erg vond. „Nu moet ik mijn vrienden gaan uitleggen dat de VVD huizenbouw onmogelijk wil maken. Zo zonde.”