Waarom wordt een meeuw niet ziek van rotte vis?

Onze maag keert ervan om als we er alleen al aan ruiken: de dode zeebeestjes langs de vloedlijn, rottend in de zon. Maar meeuwen schrokken ze zo naar binnen. Die hebben nergens last van, net als gieren en hyena’s bij een karkas op de savanne. Hoe kan dat, terwijl wij mensen al flink beroerd kunnen worden van een slecht doorbakken hamburger?

Belangrijk in dit verhaal is de zuurgraad van de maag, uitgedrukt in pH. Hoe lager de pH, hoe zuurder iets is. Het is een logaritmische schaal: iets met pH 4 is tien keer zuurder dan iets met pH 5. En hoe zuurder iets is, hoe beter het ziekmakende bacteriën doodt. Die bacteriën zijn schadelijk door de giftige stoffen (toxinen) die ze uitscheiden, of doordat ze onze gezonde, nuttige darmflora verstoren.

Van plantaardig voedsel dat niet goed meer is, word je veel minder ziek dan van rot vlees. Planten rotten bovendien ook minder snel. Daarom hebben planteneters geen heel zure maag nodig. Bij kamelen is de pH 7, bij koeien, schapen en paarden zo’n 4,5, aldus Amerikaanse onderzoekers in het tijdschrift PLoS (2015). Vleeseters scoren veel zuurder: katachtigen hebben bijvoorbeeld pH 3,5, uilen pH 2 tot 3.

Fataal voor ziekmakers

Maar dan de aaseters! De maag van meeuwen en kraaien heeft een pH van 1,5. Die van gieren hangt rond de 1. Fataal voor ziekmakers – vandaar dat deze vogels naar hartelust rotte dingen kunnen eten. De zuurgraad neutraliseert ook veel toxinen, aldus PLoS.

Daarnaast zijn gieren waarschijnlijk immuun voor veel toxinen, zo schrijven Deense onderzoekers in Nature Communications (2014). Zij ontdekten ook dat er in de darmen van gieren maar zo’n 70 soorten bacteriën leven – veel minder dan de vele honderden bij andere dieren. Twee bacteriegroepen overheersten in de gierendarmen: onschuldige varianten van de ziekmakers Clostridium en Fusobacterium. Die concurreren wellicht hun gevaarlijke neven eruit, speculeren de Denen.

En de maag van hyena’s? Daarover wordt veel geschreven, maar volgens de Amerikanen is die nooit goed onderzocht. In hun artikel zetten zij de beschikbare studies naar dierenmagen op een rijtje. Het stuk maakt vooral duidelijk hoe weinig we nog maar weten. Er zijn veel rare uitbijters, letterlijk.

Tien keer zuurder dan azijn

De gekste uitbijter is de mens: onze maag is véél zuurder dan je op basis van ons dieet zou mogen verwachten. Met een pH van 1,5 is hij ruim tien keer zuurder dan azijn, meer dan honderd keer zuurder dan de maag van een baviaan, ook een omnivoor.

Toch vermijden mensen aas – en vroege mensachtigen deden dat ook, volgens het Journal of Anthropological Research (2000). Maar daarover heerst wetenschappelijk debat. Er zijn bijvoorbeeld dierenbotten gevonden met snijsporen bóvenop bijtsporen van hyena’s. En vroege hominiden hadden dezelfde lintwormen als hyena’s, aldus The Gourmet Butcher’s Guide to Meat (2014).

Volgens Geert Wanten, maag-lever-darmspecialist bij het Radboudumc in Nijmegen, zouden we biologisch gezien prima aas moeten kunnen eten. „Maar we zijn het niet meer gewend, ook door verbeteringen in voedselconservering”, zegt hij. „Als je van jongs af aan vlees met meer bacteriën eet, train je je smaak én je immuunsysteem om ertegen te kunnen. Maar wij staan steeds verder van de natuur af. Dat maakt onze afweer kwetsbaarder. Dat zie je ook in de toename van allergieën.”

Maar er zijn nog veel raadsels, ziet ook hij. „Misschien zijn er wel veel meer mogelijke verklaringen. Je moet uitkijken met hineininterpretieren.”