Ministerie van Binnenlandse Zaken drukte kritiek op Omgevingswet de kop in

De ambtelijke top van het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft geprobeerd interne kritiek op invoering van de Omgevingswet de kop in te drukken. Ambtenaren, ingehuurde zzp’ers, en externe softwareleveranciers werden onder druk gezet om het beeld neer te zetten dat het goed gaat met die invoering. Kritiek wordt verzwegen of moet binnenskamers gehouden worden, ook in communicatie met Eerste Kamerleden.

Dat hebben meerdere klokkenluiders gezegd tegen Eerste Kamerleden. Senatoren kregen voorafgaand aan een debat over de wet, afgelopen maandag, vijf meldingen binnen van klokkenluiders, bevestigt senator Saskia Kluit (GroenLinks). „We krijgen signalen van zzp’ers op het ministerie, softwareleveranciers, maar ook van gemeenteambtenaren die in de praktijk hele andere ervaringen hebben dan wat wij formeel horen, maar daar niet over mogen praten.”

Secretaris-generaal Maarten Schurink heeft aangekondigd op zijn ministerie het gesprek te willen aangaan over „de grenzen van integer escalatiegedrag”, zegt zijn woordvoerder. Ambtenaren kunnen volgens hem signalen van dergelijk gedrag ook anoniem melden, desnoods via de interne klokkenluidersregeling. Schurink reageert daarmee op de vragen over de klokkenluiders uit de Eerste Kamer.

Als er meer meldingen binnenkomen met betrekking tot de Omgevingswet wordt de Eerste Kamer daar volgens de woordvoerder van het ministerie over geïnformeerd. De senaat moet nog definitief beslissen over de ingangsdatum van de Omgevingswet.

Lees ook: Omgevingswet opnieuw uitgesteld

Gigantische databank

De Omgevingswet is twaalf jaar geleden bedacht om de ruimtelijke ordening, en daarmee samenhangende procedures en vergunningverlening simpeler te maken. De wet moet leiden tot minder regelgeving en meer mogelijkheden bieden voor burgers en bedrijven om zelf vergunningen te regelen.

Om dat te bereiken, moeten lokale regels en bestemmingsplannen gekoppeld worden aan een gigantische landelijke databank, het zogeheten DSO. En daar gaat het al jaren mis. Want de overheid werkt met diverse softwareleveranciers, waardoor ict-systemen onvoldoende op elkaar zijn afgestemd en moeilijk toegankelijk zijn. Het lukt maar niet om die landelijke databank op orde te krijgen en daarmee een goed functionerende Omgevingswet te kunnen invoeren. Daarom is het een lastig dossier voor verantwoordelijk minister Hugo de Jonge (Ruimtelijke Ordening, CDA).

‘Kun je goed liegen?’

Signalen dat het in de praktijk misgaat, zijn er te over. Het vakblad Binnenlands Bestuur schrijft deze week over de cultuur op het ministerie waar een „permanente goednieuwsshow” opgevoerd wordt en tegenstribbelende ambtenaren geïntimideerd worden. „Kun je goed liegen?”, werd een betrokkene vlak voor een presentatie in de Tweede Kamer gevraagd. „Nee? Laten we dan iemand anders vragen om de presentatie te verzorgen.”

Toch stelde De Jonge afgelopen week in de Eerste Kamer dat het verantwoord is om de wet in januari 2023 in te voeren. Een meerderheid in de Eerste Kamer betwijfelt dat, waaronder GroenLinks. Senator Kluit: „Wat de minister zegt, staat haaks op wat we uit de praktijk horen”. De Jonge kreeg dinsdag nog geen groen licht om in januari de wet in te voeren. Een later deze maand gepland debat erover werd uitgesteld tot na het zomerreces.

Senator Peter Nicolaï (Partij voor de Dieren) heeft donderdag zelf een meldpunt in het leven geroepen voor ambtenaren die zich slachtoffer voelen van intimidatiepraktijken op het ministerie of misleidende informatie over de Omgevingswet aan de Kamer moesten verstrekken.