Parijse graffitikoningin Miss.Tic was ongrijpbaar en vrij

Voor de ene Parijzenaar was Miss.Tic de graffitikoningin, voor de ander een feministisch boegbeeld, voor velen enkel een bekende noot op de grauwe muren van de stad – zoals Loesje dat in Nederland is. Bovenal was ze een maatschappijkritische en multidisciplinaire artiest, die de straat en Louis Vuitton samenbracht. Zondag 22 mei overleed ze op 66-jarige leeftijd in haar geliefde Parijs.

Miss.Tic, de artiestennaam van de Tunesisch-Franse Radhia Novat, groeide in de jaren vijftig en zestig op in de kleine straatjes van Montmartre in het noorden van Parijs en in de Parijse voorstad Orly. Als kind speelde ze straattheater met het theatergezelschap Zéro de conduite (ongepast gedrag), later volgde ze een klassieke theateropleiding.

In 1980 vertrok Miss.Tic, herkenbaar aan haar lange zwarte haar en de sigaret die op ieder moment tussen haar vingers leek te bungelen, naar de Verenigde Staten en Zuid-Amerika om graffitikunst en hiphop te onderzoeken. In Los Angeles en San Francisco kwam ze terecht in de punkwereld, ontdekte ze experimentele videokunst en maakte ze kennis met het ruige leven vol drugs in de Amerikaanse steden. In Mexico en Guatemala werd ze „geraakt” door de enorme politieke muurschilderingen, vertelde ze later in een interview met de Parijse kunstgalerie Artistik Rezo.

Sinds 2000 werkte ze samen met luxemerken Louis Vuitton en Kenzo

Na een verbroken relatie keerde ze na twee jaar terug naar Parijs, waar ze graffiti-artiesten als Ripolin en Vive la peinture ontmoette. Hierop besloot ze alle ervaringen die ze tot dan toe had opgedaan, te combineren. „Ik kwam van het straattheater, ik hield altijd al van dat idee van kunst in de straten”, zei ze in 2011 tegen persbureau AFP. „Eerst dacht ik: ik ga gedichten schrijven. En toen: er moeten afbeeldingen bij de gedichten.” Halverwege de jaren tachtig ontwikkelde ze haar karakteristieke stijl, die ze haar „taal” noemde.

Haar meeste werken bestaan uit een met een sjabloon gespoten afbeelding van een vaak schaars geklede vrouw met donker haar – de gelijkenis met haarzelf is onomstotelijk – in combinatie met een maatschappijkritische of poëtische tekst. Hierbij liet ze zich inspireren door bekende schrijvers als de Franse dichter Arthur Rimbaud en de Amerikaanse auteur Charles Bukowski, vertelde ze eens aan Trouw.

Miss.Tic was machtskritisch, feministisch en een voorstander van seksuele vrijheid. Een van haar bekendste muurschilderingen is een afbeelding van een in een trenchcoat geklede vrouw met de tekst Le pouvoir ne protège pas, il se protège: de macht beschermt niet, zij beschermt zichzelf. Op een ander werk staat een in lingerie geklede vrouw met een zweep in haar hand en de tekst „ik domineer degenen die mij domineren”. Altijd ondertekende ze haar werken met haar artiestennaam Miss.Tic: een verwijzing naar de Franse naam van de heks Zwarte Magica uit Donald Duck.

Miss.Tic opereerde de eerste twintig jaar van haar carrière als een vagebond die zich niets aantrok van wetten en regels. ’s Nachts zwierf ze over straat met haar mallen en graffitibussen en sneed ze met een stanleymes straatverlichting stuk om haar kunst te maken. Het leidde tot aanvaringen met justitie, maar hielp ook haar bekendheid te vergroten: een arrestatie in 1997 zette haar op de kaart in de kunstwereld, en bij grote merken. Naarmate ze bekender werd, zag Miss.Tic zich genoodzaakt haar methode te veranderen en toestemming te vragen voordat ze haar kunst op een muur aanbracht. „Ik moet [nu] brieven schrijven, mijn interventie is minder spontaan”, vertelde ze daarover in 2009 aan masterstudenten van politicologieopleiding Sciences Po.

Een andere verandering was dat Miss.Tic zich na de eeuwwisseling niet meer beperkte tot de straat: sinds 2000 werkte ze samen met luxemerken Louis Vuitton en Kenzo en maakte ze de filmposter van La fille coupée en deux van regisseur Claude Chabrol. Ook werden postzegels en talloze gebruiksvoorwerpen uitgebracht met haar werk en mocht ze een metro in Montpellier omtoveren tot kunstwerk. Zo groeide ze uit tot een van de bekendste namen in de Franse street-artwereld. Inmiddels staat ze bekend als een van de pioniers van deze scene. Het feit dat ze een van de weinige vrouwen in deze wereld was én aandacht besteedde aan feminisme, maakte dat ze extra opviel. Nog steeds is ze een van de weinige vrouwen op lijstjes van bekende graffiti-artiesten in Frankrijk.

De afgelopen decennia is het werk van Miss.Tic in Franse en buitenlandse musea en op beurzen getoond – voor zover bekend heeft ze niet in Nederland geëxposeerd.

Hoewel Miss.Tic ook commercieel werk maakte, zei ze altijd haar artistieke vrijheid te bewaren en geen uitgetekende opdrachten uit te voeren. „Ik wil vrij blijven in de keuze voor de inhoud van mijn sjabloon. Als mensen gechoqueerd zijn of er niet van houden, dan maakt me dat geen bal uit”, zei ze tegen de politicologiestudenten. Zoals het Franse ministerie van Cultuur stelde in reactie op haar overlijden: Miss.Tic was ongrijpbaar, niet te classificeren en vooral vrij.

Bekijk ook deze fotoserie: Tien etages graffitikunst langs de Seine

Graffiti-artiest Miss.Tic was machtskritisch, feministisch en een voorstander van seksuele vrijheid.