‘Perceived Reality’: een muziekalbum om naar te kijken

In de popmuziek heb je het al langer: het ‘visuele album’, waarop muziek en beeld een weloverwogen eenheid vormen. Er zijn bekende voorbeelden van Beyoncé en Animal Collective, met Prince en Pink Floyd als voorlopers. In de klassieke muziek zijn videoclips een zeldzaamheid en visuele albums bestaan al helemaal niet. Het vijfkoppige Haagse ensemble Kluster5 heeft dus vermoedelijk een primeur met Perceived Reality, dat donderdagavond vertoond wordt in Pathé Buitenhof in Den Haag.

Perceived Reality is een tweeluik met werk van componisten Celia Swart en Alexandre Kordzaia, die de Kluster5-leden nog kennen van hun studietijd aan het Koninklijk Conservatorium. „We wilden omvangrijke stukken met een persoonlijke visuele component, waarbij alle aspecten uit één brein komen”, zegt violiste Isa Goldschmeding bij de persvertoning in A Lab in Amsterdam. Pianist Tim Sabel legt uit dat het project begon als voorstelling, maar mede door corona een andere vorm heeft gekregen. Samen werkten Goldschmeding en Sabel de voorstelling om tot filmscenario. Voor het maken van de film vroegen ze regisseur Gijs Besseling, die vorig jaar de muziekfilm 1984 voor het New European Ensemble maakte.

Antenne voor sfeer

Mag je eigenlijk ook alleen luisteren naar een visueel album? Zeker, zegt Goldschmeding: het idee is dat je muziek en film de eerste keer gezamenlijk tot je neemt, waarna je associaties bij volgende luisterrondes gestuurd worden door de herinnering. Dat blijkt te werken. De stukken van Swart en Kordzaia zijn totaal verschillend, al gaan ze allebei over de vraag hoe we de werkelijkheid waarnemen. Het zijn boeiende werken, mooi opgenomen door Frerik de Jong van 7 Mountain Records, met oor voor detail en een antenne voor sfeer.

Swart, behalve componist ook tekenaar, zei vorig jaar in NRC dat ze altijd „een sterk visueel beeld” heeft bij het componeren. Haar deel van Perceived Reality heet Elevation of self-validation en begint met een desolaat vioolmotief, steeds herhaald, met lange pauzes. In de film vertolkt violiste Goldschmeding een influencer die een bedrieglijk glanzende buitenkant aan de wereld toont en daarvoor beloond wordt met likes en glamour. Het stuk houdt de spanning vast met subtiele contrasten tussen beeld en geluid. De muziek heeft een duistere ondertoon en neemt aan het slot een spookachtige wending: wanneer Goldschmeding haar volgers iets ‘echts’ toont, haar vioolspel, stuit ze op haast nihilistisch onbegrip.

Kordzaia trad vorig jaar als Kordz op in het Holland Festival met een eerbetoon aan synthpoppionier Ryuichi Sakamoto. In zijn deel 1999 (Don’t you wanna go?) verwerkt hij cassettebandjes die hij als vijfjarige opnam in Tbilisi, waarop hij een complete fantasiewereld creëert. 1999 is een geestige, eclectische suite van folk, electro en theater, laconiek en tóch ontroerend.