Wetenschappers zijn notoir beïnvloedbaar

Zal ik hier nog iets schrijven over de ministers die deze week zeiden de wetenschappers te steunen die een brief in de Volkskrant publiceerden om te zeggen dat FVD-Kamerleden niet moeten zeggen dat RIVM-directeur Jaap van Dissel „corrupt en beïnvloedbaar” is?

Ik kan me er niet toe zetten. Ik vind het al sinds Fortuyn zo’n slaapverwekkend debat. Het FVD-rotjoch in kwestie werd afgekapt door de neutrale Kamervoorzitter in de persoon van PVV-Kamerlid Martin Bosma, wiens eigen partij jarenlang ondergrensverleggend werk deed in wat toelaatbaar is in de Tweede Kamer. Wilders noemde de Kamer een nepparlement, de rechters neprechters, zijn proces een schijnproces en journalisten tuig van de richel. Maar hij wordt wat sleets en de jonge honden van FVD nemen het van hem over. Zij behalen nieuwe dieptepunten in het direct aanvallen van de instituties die de vrije democratische rechtsstaat mogelijk maken: rechtspraak, pers en wetenschap. Hun stijl is persoonlijker, geniepiger, ze dreigen te pas en te onpas met ‘tribunalen’. De filmpjes van de nieuwste opstootjes verschijnen op sociale media als een soort fatwa, een geheime oproep voor de online FVD-knokploeg om virtueel los te gaan.

Zal ik hier dan ook maar een publiekelijke belijdenis doen? Het is allemaal verschrikkelijk. Ik vind het onaanvaardbaar dat wetenschappers worden bedreigd. Het zou nooit bij het werk van een wetenschapper moeten horen. Gewoon nooit.

Dat gezegd hebbende zag ik de kritische ondervraging van minister-wetenschappers Dijkgraaf (OCW, D66) en Kuipers (VWS, D66), die bij Op1 en Beau aanschoven om er ook schande van te spreken, wederom ernstig tekort schieten. Dijkgraaf wees de Kamerleden op hun voorbeeldfunctie voor de samenleving. Ik vond het bijna aandoenlijk; in Den Haag gaan Kamerdebatten sinds 2016 net niet gepaard met een kijkwijzeradvies 12+ vanwege het ordinaire gebekvecht. Op welke voorbeeldfunctie doelt Dijkgraaf precies? Een voorbeeld hoe we vooral niet met elkaar moeten omgaan?

De Kamer als vertegenwoordiger van een steeds driftiger samenleving, die steeds minder haar woede en frustratie weet te beheersen.

Maar wederom maakte het obligate gezeur over de ‘toon’ en de ‘omgangsvormen’ een gesprek over de achterliggende kwestie onmogelijk. Wederom mochten de twee ministers de wetenschap verdedigen en bewieroken zonder een kritische vraag hierover. Want waarom kan een Kamerlid niet zeggen dat Van Dissel ‘beïnvloedbaar’ is? Wetenschappers zijn namelijk notoir beïnvloedbaar; er zijn er altijd wel een paar te vinden in de talloze onderzoeksinstituten en denktanks die braaf door de hoepels van de geldschieter springen. De wetenschappelijke methode is uiterst kwetsbaar en makkelijk te manipuleren. Van het onderwerp dat je onderzoekt, tot de vraag die je erover stelt, de methode die je kiest, de statistiek die je gebruikt en de conclusie die je trekt. Wetenschap kun je allerlei woorden in de mond leggen en haar geloofwaardigheid laat zich eenvoudig misbruiken.

Dat heeft het ministerie van Volksgezondheid de afgelopen maanden afdoende bewezen. Ten eerste politiseerde het de wetenschap door alle beslissingen op de wetenschappers af te schuiven (‘het OMT is leidend’). Daarmee suggereerde het dat wetenschap niet alleen onderzoeksresultaten genereert, maar ook weet welke coronamaatregelen daarop moeten volgen. Ten tweede wordt het RIVM bekostigd door de overheid, en de voorliggende onderzoeksvragen zijn vaker wel dan niet afkomstig van de overheid. Het was het ministerie van Volksgezondheid dat de wet brak en OMT-adviezen en notulen aanpaste.

Het zou toch echt alleraardigst zijn als de redactie van Beau en de presentator zelf bij het interviewen van minister Kuipers dan niet alleen gaat zitten jeremiëren over onbehoorlijke FVD-ertjes die wetenschappers (aan tafel ‘feitenvertellers’ genoemd) uitschelden, maar gewoon eens doorvraagt wat er achter de aanval op Van Dissel schuilgaat.

De vraag is niet of de wetenschap beïnvloedbaar is, maar wie invloed uitoefent. In dit geval was het aan het ministerie van Volksgezondheid te wijten dat de wetenschappers niet uit de wind werden gehouden.