Inspectie keurt plannen voor nieuwe scholen af: ‘Het bestuur had nauwelijks concrete leerdoelen geformuleerd’

De Onderwijsinspectie is zeer kritisch over de plannen voor nieuwe middelbare scholen die de voorbije maanden zijn ingediend. Ten minste negen van de elf initiatieven voldoen niet aan alle wettelijke eisen, blijkt uit door NRC ingeziene inspectieverslagen en een rondgang langs betrokken besturen. Dit betekent zeer waarschijnlijk dat de scholen er voorlopig niet komen. Dinsdag of woensdag maakt minister Dennis Wiersma (Onderwijs, VVD) bekend welke initiatieven vanaf augustus 2023 mogen beginnen en hij wijkt naar verwachting niet af van het inspectieoordeel.

De aanvragen schieten vooral tekort op burgerschapsonderwijs. Aan zeker acht initiatieven, waaronder vijf islamitische, heeft de inspectie laten weten dat hun burgerschapsplannen onvoldoende concreet en uitgewerkt zijn, bijvoorbeeld tot op vakniveau.

Bijna alle 37 basisschoolinitiatieven (tien islamitische) kregen wel een positieve reactie, vermoedelijk omdat daar voor burgerschap kant-en-klare lesprogramma’s bestaan.

De inspectiekritiek voorkomt de groeispurt in het middelbareschoolaanbod die de vorige minister, Arie Slob (CU), verwachtte van de Wet meer ruimte voor nieuwe scholen. Voorheen bepaalde het ‘leerlingenpotentieel’ het aantal middelbare scholen van een bepaalde (geloofs)richting in een stad of dorp. Dit betekende bijvoorbeeld dat als ergens voldoende gereformeerde groep-achters woonden, de minister een initiatief voor een gereformeerde middelbare school móést financieren, zonder kwaliteitstoets vooraf.

Voldoende handtekeningen

De nieuwe wet moest het stichten van scholen simpeler maken. Ook als een plaats al een school van een bepaalde richting heeft, kan een aanvraag worden ingediend, mits voldoende handtekeningen van geïnteresseerde ouders zijn verzameld. Daartegenover staat dat de inspectie nu wél vooraf de plannen toetst.

Van de 32 initiatiefnemers voor nieuwe middelbare scholen haakte een groot deel eerder dit jaar al af, omdat ze te weinig ouders enthousiasmeerden. Onder de veertien overgebleven initiatieven zaten drie uitbreidingen van bestaande scholen, bijvoorbeeld met een havo- of vwo-afdeling. Over hen adviseerde de inspectie wél positief.

De initiatiefnemers van nieuwe scholen balen dat hun plannen veelal spaak lopen. Volgens hen verlangt de inspectie een te gedetailleerde uitwerking in dit stadium; bestaande middelbare scholen worstelen óók met de nieuwe burgerschapswet.

Meerdere stichtingen hebben een positieve reactie gekregen op hun basisschoolplan, maar een negatieve reactie op het plan voor hun ‘middelbare’. Zo wil SIO Noord-Holland een nieuwe vestiging én een middelbare school toevoegen aan zijn twee islamitische basisscholen. Voor basisschool Elif Zaandam vond de inspectie de burgerschapsplannen voldoende, voor College Fiducie in Amsterdam niet. De inspectie zag weliswaar dat SIO „uitgebreid” stilstaat bij de doelstellingen van het burgerschapsonderwijs en „bij welke vakken en door middel van welke soort activiteiten” dat moest gebeuren, maar het bestuur had nog geen lesboek of methode gekozen, „nauwelijks concrete leerdoelen” geformuleerd en niet toegelicht hoe het de leerstof wil ordenen over de leerjaren.

Lees ookInspectie-onderwijs moet het roer radicaal omgooien

Verbazing

Voorzitter Yusuf Altuntas van SIO las de kritiek met verbazing. Hij had zijn ontwerp gebaseerd op dat van drie bestaande middelbare scholen en gesprekken met ervaren interim-directeuren. Als Wiersma inderdaad hun plannen afwijst, tekent Altuntas met collega’s van de vier andere islamitische initiatieven bezwaar aan. Want, zegt Altuntas, je kunt als aanvrager niet nu al in zo’n detail het curriculum vormgeven, al was het maar omdat het (nog niet aangenomen) personeel en de medezeggenschapsraad daarop ook invloed moeten hebben.

De inspectie erkent dat de nieuwe initiatieven nu op papier al iets verder moeten zijn dan bestaande scholen, bij wie ze pas vanaf komend schooljaar in de praktijk toetst of ze de nieuwe burgerschapswet volgen. Die dicteert dat scholen burgerschap „samenhangend en doelgericht” vormgeven en leerlingen democratische waarden „actief bijbrengen”. Voorheen hoefden zij slechts ‘iets’ aan burgerschap te doen. Het onderwijsministerie wil eerst de Tweede Kamer informeren voordat het met een reactie komt.