Actieplan dat Schiphol weer ‘voorspelbaar en aangenaam’ moet maken is er een van open deuren

Hemelvaartsdag, luchtvaartdag. Op een dag dat de rijen weer tot ver buiten de vertrekhal staan, publiceert Schiphol zijn ‘actieplan’, waarin de luchthaven uitlegt hoe het de chaos die zich de afgelopen weken herhaaldelijk voltrok op de luchthaven wil gaan bezweren. Gaat het werken?

Het plan zelf is er één van open deuren: meer personeel, werken op Schiphol moet aantrekkelijker worden, de doorstroom van reizigers moet worden verbeterd, en het aantal vluchten moet drastisch omlaag.

Dat dit nodig is, weet iedereen. Wie op Google ‘rijen’ en ‘Schiphol’ invoert, vindt talrijke filmpjes van de afgelopen weken met rijen wachtende reizigers waar maar geen einde aan lijkt te komen.

Vorige week zondagavond was het dieptepunt: een groep reizigers vreesde haar vlucht te missen. Dit leidde tot woede. Er ontstond een gevaarlijke situatie waarbij passagiers met elkaar én met het beveiligingspersoneel op de vuist dreigden te gaan. De marechaussee moest eraan te pas komen om de situatie te deëscaleren.

Het donderdag gepubliceerde plan begint met zelfreflectie: reizen via de grootste luchthaven van Nederland moet een „voorspelbare en aangename Schiphol-ervaring” zijn, maar „deze belofte is in de afgelopen weken niet waargemaakt”. En dat moet anders.

Tijdslotregel

Een belangrijke troef om de drukte terug te dringen zijn nieuwe regels voor start- en landingsrechten die vanaf 1 juni tot en met eind augustus gaan gelden. Hierdoor moet het aantal vluchten worden teruggedrongen. In het kort: luchtvaartmaatschappijen die van en naar Schiphol vliegen bezitten zogeheten ‘slots’, vastgelegde tijdstippen waarbinnen hun vliegtuigen mogen landen en opstijgen. Als ze hun slots niet gebruiken, kunnen ze die kwijtraken aan een concurrent. Luchtvaartmaatschappijen stuurden daarom lege of vrijwel lege vliegtuigen de lucht in.

Door de nieuwe regel raken luchtvaartmaatschappij hun ongebruikte slots echter niet meer kwijt aan concurrerende luchtvaartmaatschappijen. Schiphol hoopt dat maatschappijen er dan voor kiezen vliegtuigen niet op te laten stijgen en dat het rustiger wordt.

Maar wat gebeurt er na de zomer, vraagt Frank Oostdam, directeur van reizigersorganisatie ANVR. Als de regel dan weer wordt stopgezet, zegt Oostdam, „verval je snel weer in het oude systeem”.

Door de komende tijd snel meer personeel aan te trekken, hoopt Schiphol dat de doorstroom voor reizigers op het vliegveld verbetert. Nu de coronacrisis grotendeels achter de rug lijkt, stijgt het aantal reizigers weer snel. Er heersen grote personeelstekorten op de luchthaven, met name onder beveiligers en bagagepersoneel.

Lees ook het eerste deel van de serie In de wacht: Raakt Nederland verstopt? Hoe de wachttijden soms ingrijpende gevolgen kunnen hebben

Het tekort aan beveiligers is deels ontstaan doordat Schiphol de beveiliging heeft uitbesteed aan in totaal vijf bedrijven. Drie daarvan doen de beveiliging bij de douanepoortjes. Tussen die bedrijven is een „vechtmarkt” ontstaan, zegt Erik Honkoop, bestuurder van vakbond CNV. Zo krijgen beveiligers onregelmatige werktijden, die op het laatste moment kunnen veranderen. „Een deel van de ervaren beveiligers heeft daardoor z’n biezen gepakt.”

Probleem is: die beveiligers haal je niet zomaar weer terug. De arbeidsmarkt is krap en de beveiligers hebben keuze zat. Ze kunnen ook op rustigere plekken aan de slag, waar ze minder onder druk hoeven te werken. Alleen als je ze erg goede arbeidsvoorwaarden geeft, lukt het misschien om ze terug te halen, aldus Honkoop. „Zelfs dan weet ik niet of het voldoende is om te concurreren met andere sectoren”.

Schiphol organiseert de komende maand een ‘banenmarkt’. Ook is het van plan om voormalige beveiligers weer te benaderen. Verbeterde arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden moeten beveiligers verleiden om op de luchthaven te komen werken, maar waar die verbetering uit bestaat, blijft in het plan onduidelijk en weet ook de woordvoerder van Schiphol niet toe te lichten. „Hierover zijn we nog in gesprek met de vakbonden.”

Regie naar zich toetrekken

Met het actieplan probeert Schiphol de regie over de eigen luchthaven alsnog naar zich toe te trekken. Als de maatregelen niet werken, kan Schiphol er in het „uiterste geval’’ voor kiezen om vluchten te schrappen. „Dat is een hele heftige maatregel”, aldus de woordvoerder. Luchtvaartmaatschappij KLM kondigde donderdagmiddag ook maatregelen aan tegen de aanhoudende drukte. Voor vluchten die tot en met zondag vertrekken, beperkt de luchtvaartmaatschappij de ticketverkoop.

Of dit het einde is van de chaos op de luchthaven, blijft de vraag. Honkoop van de CNV is resoluut: „Dit los je niet met een knip met de vingers op, de oorzaken zijn structureel. Die moet je aanpakken.”