Nieuw stadsbestuur in Amsterdam: ‘kneiterprogressief’, weinig geld

Een „kneiterprogressief akkoord”, zo noemde D66’er Reinier van Dantzig deze woensdag het programma dat zijn partij samen met PvdA en GroenLinks in Amsterdam presenteerde. Een knipoog naar het vorige college, dat door de rechtse oppositie steevast werd bestempeld als „kneiterlinks”. Maar Van Dantzig vatte het akkoord ook adequaat samen. De nieuwe coalitie – een voortzetting van de vorige, minus de SP – heeft opnieuw veel progressieve plannen op het gebied van woningbouw, duurzaamheid en kansengelijkheid.

Er is één groot verschil met vier jaar geleden: deze keer is er nauwelijks geld. Door de coronacrisis, inflatie, stijgende rente en de oorlog in Oekraïne is de Amsterdamse schatkist vrijwel leeg. In het collegeakkoord, dat gepresenteerd werd op een basisschool in stadsdeel Nieuw-West, schrijven PvdA, GroenLinks en D66: „Zowel op maatschappelijk als op financieel gebied gaat Amsterdam onzekere en zware jaren tegemoet.” Om de plannen van het nieuwe college te betalen, gaan de lasten voor veel Amsterdammers omhoog, onder andere door uitbreiding van het betaald parkeren en een verhoging van de belasting voor woningeigenaren.

Geld voor kwetsbare stadsdelen

Het nieuwe college, dat beschikt over een krappe meerderheid in de raad, wil „ongelijk investeren voor gelijke kansen”. Dat is het motto van PvdA-wethouder Marjolein Moorman, onder wiens leiding de PvdA in maart na acht jaar weer de grootste partij in de raad werd. Er gaat extra geld naar onderwijs en op armoedebeleid wordt niet bezuinigd. Ook investeert de stad 60 miljoen euro in drie ‘masterplannen’ voor de kwetsbare stadsdelen Noord, Zuidoost en Nieuw-West. De omstreden nieuwe ‘digitale bibliotheek’ OBA Next komt bij nader inzien niet op de Zuidas maar in Amsterdam Zuidoost.

Om de wooncrisis te lijf te gaan, wil het nieuwe college 7.500 woningen per jaar blijven bouwen, waarvan veertig procent sociale huur. Of dat gaat lukken is maar zeer de vraag: D66’ er Van Dantzig, de nieuwe wethouder Woningbouw, zei woensdag meteen dat het „een grote uitdaging” wordt om die doelstellingen te halen, onder meer vanwege stijgende bouwkosten en aankomende bezuinigingen vanuit het Rijk. De coalitie wil meer ‘circulaire flexwoningen’ gaan bouwen om de ergste noden te lenigen en komt met een ‘terugkeergarantie’ voor bewoners wier woning gesloopt wordt om plaats te maken voor nieuwbouw.

Lees ook: De PvdA is dominant in Amsterdam, maar niet zo dominant als vroeger

Weinig over massatoerisme

Het nieuwe college zet de bestaande, ambitieuze plannen voor duurzaamheid en energie voort, inclusief de bouw van zeventien nieuwe windturbines binnen de gemeentegrenzen – waartegen de afgelopen jaren veel protest was. Ook komt er een groot ‘isolatieoffensief’ voor slecht geïsoleerde woningen. De stad blijft streven naar een CO2-reductie van 60 procent in 2030.

Over het massatoerisme in de binnenstad, een kwestie die sinds dit voorjaar weer extra prangend is, zegt het akkoord weinig. Het nieuwe college spreekt zijn steun uit voor het plan van burgemeester Femke Halsema om prostitutieramen te verplaatsen van de Wallen naar een ‘erotisch centrum’ buiten het centrum.

Over een ander plan van Halsema tegen laagwaardig toerisme, het weren van buitenlandse blowers uit Amsterdamse coffeeshops, staat geen woord in het akkoord. De impliciete boodschap: Halsema moet zelf maar de gemeenteraad overtuigen van het nut van haar plan – wat haar tot nu toe niet is gelukt. Wel investeert het college extra geld in veiligheid en handhaving in de stad – en in de strijd tegen de georganiseerde drugscriminaliteit en ondermijning.

Belastingen omhoog

Om al deze plannen te kunnen betalen, verhoogt het nieuwe college de onroerendezaakbelasting (ozb) voor huiseigenaren flink. Ter verdediging wijzen de drie partijen erop dat de ozb in Amsterdam onder het landelijk gemiddelde ligt, en dat de afvalstoffenheffing juist omlaag gaat. Ook wordt er geld binnengehaald door betaald parkeren uit te breiden naar gebieden in Nieuw-West en Zuidoost. De tarieven gaan omhoog en in het centrum, waar parkeren nu 7,50 euro per uur kost, moeten autobezitters 24 uur per dag gaan betalen.

Het gebrek aan geld zal er onherroepelijk toe leiden dat een aantal grote infrastructurele projecten op de lange baan worden geschoven of zelfs geschrapt worden, waarschuwen de drie partijen. De komende jaren wil Amsterdam een grote nieuwe wijk bouwen in het havengebied en twee bruggen bouwen over het IJ – de vraag is of die er ook werkelijk komen. Bij het herstel van de verkruimelende kades en bruggen – een megaproject dat nog jaren gaat duren, zullen ook „kostenbesparende maatregelen” worden genomen – zoals het vaker afsluiten van bruggen of hele vaarroutes.

Wethouders: twee derde vrouw

Het nieuwe Amsterdamse college telt negen wethouders, drie voor iedere partij – en eentje meer dan in het vorige college met de SP. Van de wethouders is twee derde vrouw. De opvallendste nieuwkomer is oud-NPO-voorzitter Shula Rijxman, die voor D66 wethouder Zorg wordt. De portefeuille Duurzaamheid komt opnieuw in handen van GroenLinks, dat de Noord-Hollandse gedeputeerde Zita Pels naar voren schuift. De huidige wethouders Marjolein Moorman (Onderwijs, PvdA) en Rutger Groot Wassink (Sociale Zaken, GroenLinks) blijven op hun post.

Lees ook dit profiel van Shula Rijxman uit 2016: Dit is de vrouw die de publieke omroep naar de toekomst leidt