In de oude tuin van Soestdijk bloeien nu de beroemde rododendrons

Nederland wordt wel eens een republiek genoemd met aan het hoofd een koning. Onze vorst werkt voor de kost en beschikt naast een paleis om te wonen en te verblijven over een werkpaleis, een contradictio in terminis die zich onmogelijk laat vertalen. En onze doe-maar-gewoon-koopmansgeest lag ten grondslag aan de openbare verkoop van het voormalige Paleis Soestdijk, enkele jaren geleden. Ooit gebouwd als buitenverblijf en jachtslot, het tegenovergestelde van een werkpaleis en daarmee afgeschreven voor de invulling van het moderne koningschap.

De keren dat ik er was vond ik het een aandoenlijk bouwwerk met een bordes vol herinneringen. Van een afstandje lijken de zijvleugels weliswaar ruimtelijk en majestueus, maar op de keper beschouwd hebben ze weinig diepte. Het verhaal gaat dat prinses Anna -Paulowna na haar huwelijk met Willem II in 1816 ongelukkig was met de geringe afmetingen van het oorspronkelijke paleis en dat er terstond links en rechts twee vleugels als uitbreiding werden gepland die recht deden aan de status van deze Russische Romanov.

Het Rijksmuseum beschikt over een fraaie prent waarop dit oorspronkelijke bescheiden middendeel staat afgebeeld, weliswaar omringd door een grootse symmetrische parkaanleg. Dit ‘Lust-Huijs en Hof van Sijn Koninklijke Majestijt’ was slechts een van de paleizen van misschien wel de meest bouwlustige telg die ons vorstenhuis heeft voortgebracht, stadhouder-koning Willem III. Door hem speelde ons land eind zeventiende eeuw een prominente rol in de Europese wedijver van parken en paleizen.

Hier is weinig van over, afgebroken, afgebrand of grondig verbouwd. Zo ook de parkaanleg van Soestdijk, waar tegen het einde van de achttiende eeuw de formele aanleg plaatsmaakte voor een lossere opzet. Het strakke korset van gekortwiekte hagen, paden en vormsnoeisels raakte uit de mode, de Verlichting bood ruimte aan gevoel en romantiek. Voortaan kreeg de grilligheid van de natuur de vrije loop.

Tuinarchitect Johan David Zocher sr. creëerde achter het paleis een ideaalbeeld van de natuur met een ruime vijver, uitlopend in een slingerende beek, een eilandje en rustieke bruggetjes. Terwijl hij aan Soestdijk werkte overleed hij, op 53-jarige leeftijd. Zijn zoon, Jan David Zocher jr., nam in 1817 de uitvoering over. In lijn met zijn vaders ontwerp legde hij een bos met slingerpaden aan waarop de wandelaar zich acteur in een zelf-geregisseerde film waant. Wandelend wisselen de scènes zich af, na een bocht volgt een solitaire boom of schilderachtige heestergroep.

Zeker nu de beroemde rododendrons volop bloeien is het een feest. Soestdijk is een oude tuin en de rodo’s hier zijn reusachtig. Aan Wim Sonneveld danken we de uitdrukking ‘iets achter de rododendrons gooien’, een gespeelde bordesscène waarin de opperstalmeester de tijdens Koninginnedag aangeboden goedbedoelde prullaria ‘wegsodemietert’.

De soortenrijkdom rododendrons op Soestdijk is schier eindeloos. Prachtige kleuraccenten in het groene park zijn het. Fijn dat ze hier zijn, ook al komen ze van ver. De meeste soorten stammen uit Azië en het is dankzij de VOC dat de Rhododendron Indicum via Batavia hier wortel schoot.

Ik bedenk me dat het slechts een kwestie van tijd is dat de discussie over het dekolonialiseren onze parken zal bereiken. In Leiden en Amsterdam wordt al nagedacht over het zogeheten dekolonialiseren van de herbariacollectie en de hortus. De consequenties zijn nog onduidelijk, zeker is al wel dat sommigen botanische tuinen beschouwen als, zoals ze het noemen, geïntegreerde complexen die essentieel waren in een wereldwijd netwerk dat voorzag in de verplaatsing van ‘plants, people, power, profit and patronage’.

Voorlopig staan de rododendrons in de paleistuin uitbundig te bloeien, vredig naast tal van andere soorten. Even verderop in het park staan imposante beuken, de grootste die ik ooit zag. En naast het paleis zie je een kolossale Noordelijke Catalpa, de trompetboom, afkomstig uit Noord-Amerika die hier rond 1880 is gepland. Een grillig monster dat alle kanten is opgegroeid. Inheems of van ver, het is niet moeilijk om van alle bomen te houden.