Zweden en Finland willen toetreden tot de NAVO

Finland en Zweden hebben zondag bevestigd dat ze binnenkort het lidmaatschap van de NAVO zullen aanvragen. De Finse premier en de Finse president maakten de ambities van Helsinki officieel bekend rond het middaguur, de Zweedse sociaal-democraten van premier Magdalena Andersson gaven zondagmiddag groen licht, waardoor ook de weg vrij is voor een Zweedse aanvraag.

Voor de twee ongebonden landen én voor het bondgenootschap is het een grote stap. Zweden zet tweehonderd jaar neutraliteit overboord, Finland neemt afscheid van de gedachte dat het veiliger is als het Rusland niet met een NAVO-lidmaatschap zou provoceren. De alliantie, die nu nauwelijks aan Rusland grenst, krijgt er in één klap 1.300 kilometer grens met Rusland bij. Voor Moskou is het een affront: de Russische president Vladimir Poetin wil juist dat de NAVO zich terugtrekt uit Oost-Europa.

De Finse president Sauli Niinisto belde met Poetin over het Finse voornemen. Het was, zei hij, een zakelijk gesprek waarin Poetin onderstreepte dat Finland een fout maakte, maar geen dreigementen uitte.

Lidmaatschap wordt pas definitief als alle huidige leden goedkeuring geven

De Russische inval in Oekraïne heeft de dreigingsanalyse voor de twee landen volledig gewijzigd. In november zei de Zweedse regering nog dat toetreding ondenkbaar was. Toen Poetin eind vorig jaar eiste dat de NAVO zich zou terugtrekken uit Oost-Europa en dat NAVO-lidmaatschap van Zweden en Finland als een dreiging zou worden opgevat, begon het politieke debat te schuiven. De Russische inval in Oekraïne op 24 februari bracht velen tot de overtuiging dat hun land beter af is binnen het bondgenootschap dan erbuiten.

De regeringen zullen hoogstwaarschijnlijk op een NAVO-top in juni in Madrid als nieuwe leden verwelkomd worden, maar lidmaatschap is pas definitief als de dertig huidige leden hun goedkeuring hebben gegeven. Dat kan in een gunstig geval zes tot acht maanden duren. In die tussentijd ontstaat een precaire situatie: Zweden en Finland hebben Rusland met de lidmaatschapsaanvraag wel al geprovoceerd, maar vallen nog niet onder de veiligheidsgarantie van de NAVO.

De nieuwkomers kunnen niet onmiddellijk een formeel beroep doen op artikel 5 van het NAVO-verdrag dat alle lidstaten verplicht een land dat aangevallen wordt terzijde te staan. Een aantal landen heeft daarom al bilateraal een veiligheidsgarantie gegeven voor de tussentijd. NAVO-baas Jens Stoltenberg, zei zondag dat ook het bondgenootschap maatregelen zal treffen, mogelijk door de stationering van militairen in de regio.

Nauwe samenwerking

In de praktijk werken de twee landen al nauw met de NAVO samen. Ze hebben de afgelopen jaren hun krijgsmacht versterkt en praten al in de NAVO mee over de reactie op de Russische inval in Oekraïne. Eigenlijk zijn de landen al lid, zei de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Annalena Baerbock zondag, ze hebben alleen nog geen lidmaatschapskaart.

Verreweg de meeste NAVO-landen zijn vóór toetreding. Alleen Turkije tekende protest aan tegen het lidmaatschap van Zweden, dat in het verleden de Koerdische PKK te veel ter wille zou zijn geweest. Vrijdag leek de Turkse president lidmaatschap van beide aspirant-leden te willen blokkeren, maar in de loop van het weekend bleek dat Turkije wel eisen stelt aan Zweden maar lidmaatschap niet wil tegenhouden. NAVO-baas Stoltenberg zei zondag erop te vertrouwen dat de kwestie opgelost kan worden.

De beslissing van de Zweedse sociaal-democraten komt niet als een verrassing. Zweedse ministers van de partij hadden vrijdag al de conclusies omarmd van een rapport dat stelde dat het voor veiligheid van het land beter zou zijn toe te treden tot de NAVO. Voor Zweden was neutraliteit een wezenskenmerk van de nationale identiteit. De Zweedse regeringspartij ging akkoord met lidmaatschap, maar onder voorwaarden. De sociaal-democraten willen geen kernwapens op Zweeds grondgebied en geen NAVO-bases.

Als de twee noord-Europese landen lid worden, bestaat de NAVO uit 32 lidstaten en is vrijwel de hele Europese Unie lid, met uitzondering van Ierland, Oostenrijk, Malta en Cyprus.

Lees ook dit artikel: Wil Erdogan toetreding Finland en Zweden tot de NAVO echt tegenhouden?