Ministerie van VWS ontmoedigde ziekenhuizen hun IC uit te breiden

Gekmakend is het! Leest hij dit goed? Ziekenhuisdirecteur Marc Hendriks heeft zojuist een e-mail binnengekregen van het ministerie van Volksgezondheid. Dit kan toch niet serieus zijn? Het is woensdag 16 december 2020 en in Ziekenhuis Rivierenland in het Betuwse Tiel geldt de noodtoestand, net als in de rest van het land. De bedden op de intensive care (IC) lopen razendsnel vol met doodzieke coronapatiënten. Om te voorkomen dat de IC’s overstromen, is Nederland twee dagen eerder in een strenge lockdown gegaan. Hendriks appt dag en nacht met andere ziekenhuisdirecteuren uit de regio. Hebben zij misschien nog een leeg IC-bed?

Rivierenland heeft normaal plek voor zes patiënten. Met kunst- en vliegwerk lukt het nu acht patiënten via een buis in de luchtpijp te beademen. Verpleegkundigen draaien diensten van twaalf uur: de bedden liggen bijna alle dagen vol.

Dat is ook de opdracht van het kabinet aan de ziekenhuizen: zorg voor zoveel mogelijk capaciteit. Doe wat je kunt. Niemand wil patiënten weigeren omdat er geen bedden meer zijn.

Het ziekenhuis kon de financiële risico’s om de IC verder uit te breiden niet aangaan

De vergoeding van de extra bedden is een probleem. Hendriks ligt al weken in de clinch met het ministerie van VWS over de financiering van Covid-zorg – hij wil dat VWS zoals afgesproken de extra IC-bedden betaalt. Zo’n bed alleen kost al snel een half miljoen euro per jaar, zonder dat er een patiënt in ligt.

Om 17.26 uur komt die woensdagmiddag per mail een eindbod uit Den Haag. Akkoord, voor IC-bed nummer zeven komt een vergoeding, staat er. Maar niet voor het achtste bed. De oplossing die het ministerie aandraagt: „Desgewenst kunt u ervoor kiezen om één IC-bed te schrappen.”

Schrappen?

Hendriks, die zich laat kennen als een koele bestuurder, is verbijsterd. Zijn IC ligt vol patiënten en nu stelt de ambtelijke top voor één van die broodnodige IC-bedden te sluiten?

Epicentrum van de crisis

Twee jaar lang vormt de intensive care het epicentrum van de coronacrisis. De plek waar de ziekste patiënten worden verpleegd, van wie artsen denken dat redding nog mogelijk is. Stromen de bedden daar vol met Covid-19-patiënten, dan sluiten scholen hun deuren, dan gaan winkels, restaurants en theaters dicht. Het doel: besmettingen beheersen en de intensive care beschermen. Niemand wil dat er mensen sterven omdat er geen bed meer is.

Dat de druk zo snel oploopt, is niet verrassend. Nederland heeft de zorg, zeker op de IC’s, efficiënt ingericht. Ziekenhuizen kunnen bij de zorgverzekeraar alleen IC-bedden declareren zolang er een patiënt in ligt. Dat moedigt ziekenhuizen aan niet al te veel bedden neer te zetten. In gewone tijden zijn er precies genoeg bedden – zo’n duizend in totaal. Maar als de pandemie uitbreekt, komen IC’s razendsnel onder druk te staan.

Niet voor niets vraagt de politiek vanaf de allereerste patiënt in februari 2020 om méér IC-bedden. Duizenden meer. Minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, CDA) belooft ook meer bedden. Twee jaar lang zegt hij: we doen er alles aan de IC’s overeind te houden. Alles om zoveel mogelijk bedden beschikbaar te maken. En hij zegt ook: „Het is geen geldkwestie natuurlijk. We investeren ons suf.”

Maar hoe langer de crisis duurde, hoe minder IC-bedden er over bleven. Afgelopen winter ging Nederland , in tegenstelling tot omringende landen, opnieuw in een lockdown om overbelasting van de IC’s te voorkomen. Hoe kon dat?

NRC maakte een rondgang langs tientallen intensivisten, ziekenhuisbestuurders, IC-verpleegkundigen, capaciteitsplanners, verzekeraars en regiovoorzitters, en had inzage in interne documenten en opnames. Dat onderzoek legt bloot hoe ambtelijk denken en gesteggel over geld en verantwoordelijkheden de opschaling van de IC-capaciteit remden, hoe het ministerie uitbreiding zelfs frustreerde.

Aantal bedden onbekend

Als op 27 februari 2020 voor het eerst Covid-19 bij een patiënt wordt vastgesteld, een patiënt in een ziekenhuisbed in Tilburg, weet niemand hoeveel bedden er precies zijn en waar die staan. Ja, IC-arts Diederik Gommers had als voorzitter van de beroepsvereniging wel eens een rondje gebeld. Hij kwam, in 2016, op 1.150 bedden. Maar een bed is pas een bed als er personeel en apparatuur voor is. Hoeveel daarvan nu nog over zijn?

Die informatie blijkt al gauw van cruciaal belang. Nog geen drie weken later dreigen Noord-Brabantse ziekenhuizen te bezwijken onder de niet aflatende stroom IC-patiënten. Een inderhaast opgericht landelijk centrum (het LCPS) moet zicht krijgen op de lege ziekenhuisbedden, en waar die staan. Het centrum zal patiënten over Nederland verspreiden.

Ziekenhuizen zelf proberen ondertussen zoveel mogelijk patiënten op te vangen. IC-verpleegkundigen draaien overuren en gaan anders werken. Zorgen ze gewoonlijk voor één patiënt, nu doen ze dat voor twee, drie soms vier patiënten tegelijk. Ze krijgen hulp van oud-verpleegkundigen, gepensioneerden. Militairen springen bij, OK-personeel, arts-assistenten: uit alle hoeken en gaten komt hulp. Operatiekamers worden omgebouwd tot intensive cares, IC-bedden worden verkoeverkamers opgereden, plekken waar patiënten gewoonlijk uitslapen na een operatie. Ieder extra IC-bed telt, Covid-19-patiënten leggen een zware claim op de intensive care. Zo’n patiënt ligt gemiddeld drie weken op de afdeling, in diezelfde periode kunnen wel tien patiënten een openhartoperatie ondergaan – na zo’n ingreep is datzelfde IC-bed nodig.

Ziekenhuisbestuurder Hans Schoo van het Rijnstate in Arnhem laat de pompen en be-ademingsmachines uit de OK’s van de locatie in Zevenaar halen. Ze hebben geluk: het ziekenhuis in Arnhem heeft net een ingrijpende verbouwing achter de rug. Er is een splinternieuwe IC geopend, en de ruimte die tijdens de verbouwing dienst deed als tijdelijke IC is ook nog intact – „alles hing er nog”. Schoo besluit de oude IC te behouden. Hij belt de aannemer af die de ruimte zou verbouwen. „Wij hadden met één knip van de vingers 28 IC-bedden staan.” Een verdubbeling. Den Haag had telkens gezegd: maak je geen zorgen, met het geld komt het goed.

Dat is de boodschap aan alle ziekenhuizen. Doe wat je kunt. Niemand zal door de Covid-zorg in de rode cijfers belanden – de zorgverzekeraars beloven ziekenhuizen de gemaakte kosten op zich te nemen. Binnen mum van tijd staan er in de ziekenhuizen zo’n 1.800 bemande IC-bedden.

Als de ziekenhuisopnames vanaf april plots scherp dalen, weten experts: dit lukt geen tweede keer – je kunt niet eindeloos gepensioneerden inzetten, verloven intrekken, dubbele diensten draaien en reguliere zorg uitstellen. Er moet een plan komen dat structureel meer IC-capaciteit biedt.

De zorgverzekeraars vinden die infrastructuur niet hun verantwoordelijkheid. Op papier moeten zij regelen dat patiënten goede zorg kunnen krijgen. De praktijk is anders: genoeg bedden, genoeg verpleegkundigen, dat moeten ziekenhuizen zelf regelen. Die hebben daar verstand van, vinden verzekeraars.

Binnen enkele weken ligt er, in juni 2020, een noodplan van de zorgsector. Ziekenhuizen beantwoordden de vraag: hoeveel bedden hebben zij en wat kan er nog bij? De conclusie: 1.800 bedden zullen zij niet meer halen, maar de inzet blijft torenhoog: ziekenhuizen kunnen in drie stappen naar 1.700 IC-bedden groeien.

Het ministerie zal de vergoeding voor het noodplan op zich nemen en maakt een half miljard euro voor de extra bedden vrij. Begin maar vast, is het advies aan artsen en bestuurders in de zomermaanden, met het geld komt het goed. In brieven van het ministerie, aan ‘experttafels’, in bijeenkomsten met ziekenhuizen, keer op keer moedigt het departement betrokkenen aan: schaal op. Zet alvast extra IC-bedden neer.

Loket is elf dagen open

„Goedemiddag allemaal!” Cornelis Jan Diepeveen kijkt opgewekt in de camera en zegt: „Bijzondere tijden vragen om bijzondere maatregelen.” Het is vrijdag 9 oktober 2020, de crisis is ruim een half jaar oud en het ministerie van VWS heeft een subsidieregeling bedacht om de extra IC-bedden uit het verse opschalingsplan te bekostigen. Diepeveen, een door het ministerie ingehuurde consultant, zal de regeling in een online presentatie toelichten. Aan de andere kant van het scherm luisteren 170 ziekenhuisbestuurders, controllers en financieel adviseurs mee.

Het belangrijkste, zegt Diepeveen, is dat „vooraf duidelijk is op welke vergoeding jullie recht hebben”. Dus geen „ingewikkelde verrekeningen achteraf”. Het ministerie werkt met een „alles-in-één-subsidie”: circa één miljoen euro voor ieder extra bed. In dat bedrag zijn personeelskosten verrekend tot eind 2022, verbouwingskosten, de medische inventaris, een voorraad geneesmiddelen, maar ook de kosten voor het opleiden van extra personeel. Om „u vooral te ontlasten” en zo „eenvoudig mogelijk die gelden bij de ziekenhuizen krijgen”.

Meer IC-bedden zijn echt „keihard noodzakelijk”, zegt Diepeveen, dus verwacht van het ministerie geen „onnodige belemmeringen”, geen „administratieve rompslomp”. Dit is echt „een mooie regeling”.

Als hij de finesses van de regeling uitlegt, knipt hij het groeiplan in fases op. Het ministerie maakt onderscheid tussen bedden die „tijdelijk vast beschikbaar” en „tijdelijk flexibel beschikbaar” zijn. Diepeveen rept van „richtinggevende bedragen” versus „grensbedragen” die verschillen per fase voor de „teleenheid IC-bed”.

Nee, dit is helemaal geen eenvoudige regeling, zien de ziekenhuisbestuurders en controllers.

En als ziekenhuizen zich na afloop in de regeling verdiepen, schrikken ze hoe onzeker die is. De vergoeding per bed is riant, maar als de epidemie meevalt, is het financiële risico voor de ziekenhuizen. Dan kan „de minister de subsidieverlening ten nadele van de subsidie-ontvangende instelling wijzigen of de subsidie lager vaststellen”, staat op 30 oktober 2020 in de Staatscourant. Oftewel, ziekenhuizen kunnen verbouwen, extra opleiden en bedden uitbreiden en daar toch geen vergoeding voor krijgen.

Ziekenhuizen, kleine vooral, met weinig financiële armslag, waren al eerder afgehaakt. Zoals Ziekenhuis Amstelland in Amstelveen. „Het ziekenhuis kon destijds de financiële risico’s niet aangaan om de IC verder uit te breiden”, zegt bestuursvoorzitter Sophia de Rooij. Het Amstelland heeft in gewone tijden zeven IC-bedden.

Andere ziekenhuizen zien de subsidie-regeling juist als een kans: er is nu geld om te groeien. Zij zeggen bovengemiddeld veel nieuwe bedden toe. Het Flevoziekenhuis in Almere: „We moesten toch al verbouwen.”

De ziekenhuizen die hun IC willen uitbreiden, moeten wel snel zijn. In november 2020 hebben zij elf dagen de tijd om zich bij het ministerie te melden. Omdat er ziekenhuizen zijn die tientallen extra IC-bedden beloven, is er verbouwingsbudget. Als de investering van een ziekenhuis boven een drempelbedrag uitkomt, wil VWS meerdere offertes zien. Die eis geldt midden in de crisis. Net voor het aflopen van de deadline zijn de intensive cares voor de tweede keer dat jaar razendsnel volgestroomd. Nederland zit midden in de tweede golf.

Bureaucratisch wensdenken

„Zeventien bedden?” Ziekenhuisbestuurder Hans Schoo van Rijnstate snapt de tabellen niet die hij voor zich ziet. Het ministerie publiceerde kort na de online presentatie een lijst met per ziekenhuis het aantal IC-bedden dat er voor de crisis stond, en de bedden die daar per „opschalingsfase” bij zullen komen. Het aantal bedden dat Rijnstate volgens VWS vóór de crisis had, klopt niet. Rijnstate in Arnhem heeft gewoonlijk geen zeventien IC-bedden staan, maar veertien. In Tiel ziet ziekenhuisbaas Marc Hendriks hetzelfde. Rivierenland had voor corona niet zeven maar zes IC-bedden.

Zestien ziekenhuizen tekenen bezwaar aan. Zeker 33 IC-bedden zijn verkeerd in de tabellen beland. En wie weet dat één IC-bed op jaarbasis al gauw een half miljoen kost, ziet rode cijfers. Wie gaat dat gat betalen?

Het ministerie wijst naar de zorgverzekeraar. De zorgverzekeraar verwijst een flink deel van de ziekenhuizen naar het ministerie terug.

Op het departement weten ze heel goed wat er aan de hand is. Ambtenaren schrijven in een interne memo aan de minister dat het „eigenstandig bedden heeft verschoven naar de uitgangssituatie”: bedden die in werkelijkheid extra zijn, worden tot de basisinventarisatie van de ziekenhuizen gerekend.

Het ministerie is onvermurwbaar, zo blijkt uit stukken verkregen via een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur. VWS wil koste wat kost vasthouden aan deze tabellen, ook als dat betekent dat er dan straks minder IC-bedden in ziekenhuizen staan, of als uitbreiding van de IC-bedden daardoor vertraging oploopt. „Er wordt maximaal ingezet op het voorkomen van een verhoging in de aantallen bedden” die het ministerie betaalt, schrijven ambtenaren.

Het ministerie wil niet opdraaien voor een gat van 22 miljoen, aldus een memo. Dat is namelijk „niet conform de afspraken die gemaakt zijn met het ministerie van Financiën”. Niet de realiteit in de ziekenhuizen, maar de tabellen zijn leidend. „Als we hier wel in meegaan zullen de consequenties zijn dat het opschalingsplan niet meer klopt”, staat er. Dan is er „extra financiering nodig” of „moeten we het subsidiebedrag per bed verlagen”. „Dit willen we voorkomen.”

Intussen krijgen de rebellerende ziekenhuizen zelf begin december 2020 iets anders te horen. Het ministerie doet een beroep op hun „geduld”. In een mail legt VWS uit dat het „de tijd wil nemen” om „zo grondig mogelijk” uit te zoeken hoeveel bedden er nu echt in de ziekenhuizen stonden voordat de crisis begon. Het ministerie vraagt om documenten en rapportages. En zo draait VWS de situatie om: ziekenhuizen moeten nu aantonen dat de VWS-tabellen onjuist zijn.

Ziekenhuizen zelf laten het er niet bij zitten – want waaruit zou dat grondige onderzoek dan moeten bestaan? Zij weten toch heus hoeveel bedden er vóór de crisis in hun ziekenhuis stonden?

Wanneer zeker vier ziekenhuizen van VWS het advies krijgen dan maar IC-bedden te „schrappen”, minder bedden neer te zetten dan afgesproken, barst de bom bij de ziekenhuisbestuurders. Het contrast met de werkvloer kán niet groter: intensive cares liggen sinds het najaar van 2020 al weken vol met honderden Covid-19-patiënten, en er lijkt maar geen einde aan de patiëntenstroom te komen.

Marc Hendriks uit Tiel: „De ambtenaren zeiden: als de subsidie niet komt, zou ik gewoon niet opschalen. Dat moet je dan niet doen.” Uitgerekend diezelfde dag doet coördinatiecentrum LCPS per brief een klemmend beroep op alle ziekenhuizen in Nederland extra bedden te plaatsen. De dan 1.200 beschikbare bedden in Nederland zijn „niet toereikend”, is de waarschuwing. Dringend verzoek: er moeten „per direct” meer bedden open.

Het Isala in Zwolle, het grootste algemene ziekenhuis van Nederland, piekert er niet over bedden te schrappen, en laat dat ook aan VWS weten. Schrappen kan ook helemaal niet, de bedden zijn hard nodig. Hetzelfde geldt voor ziekenhuis Gelderse Vallei. Bestuurder Arjen Hakbijl schrijft het ministerie dat zijn intensive care „as we speak” al is uitgebreid met „doodzieke patiënten”. Het ziekenhuis in Ede wil niet de dupe worden van dit financiële gesteggel. Hans Schoo van ziekenhuis Rijnstate kan zich niet inhouden aan de telefoon. Tegen de VWS-ambtenaar zegt hij: „Ik ga geen bedden schrappen. Want als ik dat wel doe, en uw moeder staat hier straks voor de deur, kunnen we haar niet helpen. Dan gaat ze misschien dood.”

Het ziekenhuis in Arnhem meldt het ministerie dat de uitbreiding van zijn IC „nu vertraging oploopt”. Hans Schoo zegt daarover nu: „Natuurlijk ga ik geen bedden weghalen. Ik heb altijd gezegd: of we nu wel of geen geld krijgen, de patiënt gaat voor.” Hij kon ook niet anders: „We hádden die bedden ook echt nodig: er lagen al patiënten in.” Rijnstate neemt dan al patiënten uit andere regio’s over. „Er lagen hier mensen uit Amsterdam.”

Zes ziekenhuizen nemen samen een advocaat in de arm, beginnen een bezwaarprocedure en dreigen met een kort geding. Het ministerie zelf brengt daarop de landsadvocaat in stelling. Het departement is zich ervan bewust dat de ruzie over geld de uitbreiding van IC-bedden in gevaar brengt. Het is mogelijk, schrijven ambtenaren in een interne notitie, dat er „pas in 2021 uitsluitsel is, waardoor er tot die tijd mogelijk geen opschaling plaatsvindt conform de Subsidieregeling”.

Tabellen zijn heilig

Niet alleen ziekenhuizen winden zich op over de gang van zaken. Op het ministerie groeit in de laatste weken van 2020 de frustratie dat de ziekenhuizen zelf niet meewerken in de bestrijding van de crisis: ze maken hun beloften niet waar.

Het LCPS heeft steeds meer moeite lege bedden te vinden en de patiënten over Nederland te verspreiden. In de spreadsheets met lege en bezette bedden, zien de medewerkers dat verschillende ziekenhuizen de beloofde extra bedden, waarvoor zij subsidie krijgen, niet altijd openzetten. Vooral ziekenhuizen die hoog hebben ingezet, beschikken soms dagenlang over veel minder bedden dan beloofd. Doordat personeel ziek is geworden, overwerkt is of doordat patiënten die er liggen té complex zijn.

IC-hoofd Iwan van der Horst van het Maastricht UMC+: „De opschalingstabellen gingen op den duur averechts werken. Je moest als afdeling continu naar een getal toe werken, dat gaf veel stress. Dan had je veertig bedden open én vol liggen, maar kreeg je alsnog twee nieuwe patiënten aangeboden uit andere regio’s, omdat de afspraak was dat je 42 bedden zou hebben.”

Ook het Erasmus MC in Rotterdam worstelt met de extra bedden. Het ziekenhuis beloofde zowel absoluut als relatief de grootste uitbreiding van het land: 130 procent meer bedden, mede vanwege nog bestaande oudbouw. De IC zou met 45 bedden naar 104 IC-bedden groeien. Ter vergelijking: het even grote AmsterdamUMC zegde slechts de helft daarvan toe.

Er zijn ook ziekenhuizen die juist meer kunnen doen. Als zij midden in de tweede golf aanbieden extra IC-patiënten op te vangen, en dus gebruik willen maken van de subsidieregeling, zegt het ministerie: nee, zo werkt het niet, dat is niet afgesproken. Terwijl de werkelijkheid schreeuwt om flexibiliteit, blijft het ministerie zich blindstaren op de getallen.

Eind 2020 is de situatie in Amsterdam zo nijpend dat de IC’s van het BovenIJ ziekenhuis in Amsterdam-Noord en Amstelland in Amstelveen alsnog moeten uitbreiden, concludeert het Regionaal Overleg Acute Zorg, een orgaan waarin ziekenhuizen en artsen de patiënten over de regio verdelen.

Beide ziekenhuizen komen niet voor in de opschalingsplannen, maar kunnen wel extra patiënten opvangen. Maar als BovenIJ zich bij VWS meldt voor de financiering van die bedden, mailt het ministerie een ‘nee’ terug. Alleen ziekenhuizen „uit de opschalingslijst” komen voor subsidie in aanmerking.

Amstelland krijgt wel de reguliere vergoeding voor een bezet bed, maar alles eromheen, inclusief verbouwing, gebeurt op eigen kosten, zegt directeur Sophia de Rooij. „Wij staan met nul op de lijst, maar er liggen hier sinds het begin van de crisis standaard twee tot drie Covid-19-patiënten op de IC.” Er komt geen aparte subsidie van het ministerie, want die is niet afgesproken. „Heel zuur”, vindt hoogleraar zorgmanagement Bart Berden. „Dit is niet uit te leggen.”

De enige route die deze ziekenhuizen rest, is bedden „ruilen”, zegt het ministerie. Dat moet via een „officieel wijzigingsverzoek” én onder de voorwaarde dat het totaal aantal bedden in de regio gelijk blijft.

Een onmogelijke eis, vindt Berden, tevens voorzitter van het regionale overleg van de acute zorg in Noord-Brabant. In zijn regio gebeurde hetzelfde: als ziekenhuis A zijn capaciteit niet haalt, moet er dus geld door ziekenhuis A naar ziekenhuis B worden geschoven. „Daarmee creëer je enorme spanning tussen die huizen”, legt hij uit. Er kunnen talloze redenen zijn waarom ziekenhuis A de beloofde bedden tijdelijk niet haalt: complexere patiënten, uitgevallen personeel. „Dan worden ziekenhuizen elkaars concurrent, terwijl we in de crisis juist enorme solidariteit nodig hebben.”

Razende verpleegkundigen

Nog geen half jaar later is de rek eruit. In het Erasmus MC botsen de bestuurlijke wensen – veel extra IC-bedden – hard met de realiteit op de werkvloer. IC-verpleegkundigen zijn uitgeput. De voortdurende stroom Covid-19-patiënten eist zijn tol. Medewerkers smeken de leiding herhaaldelijk het aantal IC-bedden niet nog verder uit te breiden. De spanningen lopen zo hoog op, dat het tot een vertrouwenscrisis komt tussen de leiding en de werkvloer.

In een crisis-bijeenkomst in september 2021, vastgelegd op video, worden IC-verpleegkundigen razend als intensivist Diederik Gommers hun een sheet met de VWS-tabellen toont. Zij zien bevestigd wat ze al die tijd al dachten: „de regionale verdeling van patiënten, daar klopt geen hout van”, zegt één van de aanwezigen. Hij is „woest”. „Het Erasmus trekt veel te veel patiënten naar zich toe.”

Verpleegkundigen leggen een rechtstreeks verband tussen de extra bedden en de financiering ervan. Ze zien een bestuur dat klem zit, want de minister heeft tenslotte al voor die bedden betaald: „Maar wij hebben toch ook belangen?” werpen ze tegen. Waarom heeft de leiding niet geluisterd toen ze zei dat ze niet meer konden? Waarom zijn er steeds opnieuw meer bedden opengezet? Ze hebben het „gevoel” dat „de Covid-19-patiënt een verdienmodel voor het ziekenhuis is geworden”.

Gommers zegt tegen de zaal dat andere ziekenhuizen de boel „belazeren”. Ze nemen minder patiënten op dan afgesproken en lenen tegen de afspraken in geen personeel uit aan het Erasmus MC. Gommers: „En we kunnen niet tegen de patiënt zeggen: we zijn even dicht, u kunt nu niet komen.”

Diezelfde maand nog slaat de zorgsector alarm. Dat hele plan van 1.700 bedden is te ambitieus en volstrekt onhaalbaar, waarschuwen de beroepsverenigingen van de intensivisten en de verpleegkundigen. Het aantal bedden met professioneel personeel is tijdens de crisis eerder gedaald dan gestegen door de gepleegde roofbouw, het gebrek aan waardering, hoog ziekteverzuim en vertrek van personeel. „Roepen tegen een boom dat er meer appeltjes moeten komen, helpt niet. Water en voedingsstoffen (op den duur) wel.” De capaciteit is, in september 2021, volgens experts ongeveer 925 IC-bedden.

Het ministerie verlaagt zijn doel naar 1.350 bedden. En de minister lost ook het conflict met de ziekenhuizen op over de uitgangssituatie. De minister gaat na een jaar van gesteggel het verschil alsnog betalen.

Op 15 december 2021 concludeert het kabinet geen manoeuvreerruimte meer te hebben. De Omikron-variant komt eraan, er dreigen te weinig IC-bedden beschikbaar te zijn. Het kabinet kondigt als enige Europese regering opnieuw een strenge lockdown af.

Deze week zakte het aantal coronapatiënten op de IC voor het eerst in twee jaar tijd onder de veertig. Ziekenhuizen krijgen met ijzeren regelmaat brieven van het ministerie: staan de extra bedden nog altijd in de ziekenhuizen? Dat moet tot eind dit jaar, een voorwaarde om subsidie te krijgen. Marc Hendriks uit Tiel weigert op die brieven te reageren. „Het is een vorm van gestold wantrouwen.” Natuurlijk, zegt hij, staan de bedden er nog. Alle ziekenhuizen houden rekening met een nieuwe golf.

Met medewerking van Frederiek Weeda.
Reacties? onderzoek@nrc.nl