Het kampioensjaar van Ajax: sportief succes, worstelen in de bestuurskamer

Marc Overmars zit nog stevig in het zadel als hij zomer 2021 een van de meest besproken Eredivisietransfers van deze eeuw afrondt. Met Feyenoord-aanvoerder Steven Berghuis heeft hij zijn troef voor het nieuwe seizoen binnen. Een creatieve topper, voor slechts zes miljoen euro. „Ik heb spijt dat ik Berghuis niet vijf jaar eerder heb gehaald”, zegt Overmars na de deal.

Dat ‘ik’ zegt veel over zijn status bij Ajax. Want Overmars bepaalt. Hij beslist welke spelers komen en welke niet. Gaat het in de media over de successen van de voorbije jaren, dan wordt hij niet zelden als ‘de architect’ geprofileerd. Een rol die hij voor dit seizoen opnieuw vervult, aangezien een klein jaar later zal blijken dat hoofdtrainer Erik ten Hag wederom over het beste team van de Eredivisie heeft kunnen beschikken.

De trainer uit Haaksbergen is die zomer net begonnen aan zijn vierde volledige seizoen in Amsterdam. Zijn bonusjaar zou hij het later noemen. Hij had al weg gekund, maar wilde liever nog één keer pieken met Ajax. Overwinteren in de Champions League, de landstitel, de bekerfinale. All eyes on the prize.

Van der Sar blijft op de achtergrond, waardoor Ten Hag in de frontlinie komt te staan

Ook dit seizoen hoopt Ten Hag daarbij te worden geholpen door zijn aanvoerder: Dusan Tadic. Het Ajax-kopstuk in de kleedkamer. Net als Ten Hag begint ook hij, de altijd fitte Serviër, aan zijn vierde seizoen in Amsterdam. Twee keer stonden ze al met de kampioensschaal in hun handen. Ook wonnen ze twee bekerfinales en reikten ze tot de halve finale van de Champions League (2019), een unieke prestatie, die er tegelijk voor zorgt dat de verwachtingen ook dit seizoen weer zeer hooggespannen zijn.

Ajax is de grote favoriet, blijkt ook uit de seizoengids van Voetbal International: tien van de dertien bevraagde analisten voorzien een Amsterdams kampioenschap. Dat móét ook, zal algemeen directeur Edwin van der Sar denken, gezien de financiële structuur van de club. „Onze begroting is namelijk inclusief Champions League-voetbal, dus als je dat niet hebt, dan zit je echt met een groot gat”, zei Van der Sar al na de vorige landstitel in mei 2021.

In zijn kantoor in de Arena, waar zijn keepersshirt uit de gewonnen Champions League-finale van 1995 prominent te bewonderen is, kan de oud-doelman dan nog niet bevroeden dat dit geen gewoon voetbalseizoen zal worden. Integendeel. Hetzelfde geldt voor zijn maatje in de directie, Overmars, die er destijds ook bij was geweest op die avond in Wenen.

Mede daarom zijn de twee goed met elkaar. Wie samen de cup met de grote oren heeft vastgehouden, laat elkaar niet zomaar los. Dat zal een halfjaar later blijken, wanneer een minder fraai dossier op het bureau van Van der Sar belandt. Over grensoverschrijdend gedrag.

Zeges in de Champions League

Als het seizoen eenmaal is begonnen, wordt al snel duidelijk dat het met Ten Hags wens om te overwinteren wel goed zal komen. Alle zes groepsduels in de Champions League worden gewonnen – een unicum voor een Nederlandse club. „Alle trainers willen hetzelfde: een team dat over twintig jaar wordt herinnerd”, zei Ten Hag al eens over zijn drijfveren om met Ajax succesvol te zijn.

Terwijl Ajax in de Eredivisie soms nog punten morst, blijkt uit die zes Europese overwinningen hoezeer Ten Hag heeft afgerekend met het statische voetbal dat Ajax-fans begin dit decennium nog kregen voorgeschoteld. Balbezit is leuk, maar Ten Hag wil meer. Pressing en powervoetbal. De tegenstander pijn doen. Niet alleen NEC of Sparta, ook Borussia Dortmund, de Duitse topclub die tweemaal wordt verslagen.

In het team speelt Tadic daarbij een belangrijke rol. Hij is aanvoerder én aanjager van Ajax. Zijn anker, noemde Ten Hag hem al eens. Altijd kan hij op Tadic rekenen. Letterlijk, want eind april zou de Serviër het meer dan vijftig jaar oude clubrecord van doelman Gert Bals verbreken met zijn 124ste achtereenvolgende wedstrijd in de Eredivisie.

Ook opmerkelijk: zijn vele beslissende passes. In december meldt Ajax trots dat Tadic een wereldrecord heeft gevestigd met zijn assists in kalenderjaar 2021. 37 keer heeft hij een medespeler in stelling gebracht. Vaker dan Lionel Messi in 2011 bij FC Barcelona.

Tadic doet er alles voor om te blijven presteren. Hij is altijd bezig. Met zijn lijf (hij volgt naast reguliere trainingen nog een fitnessprogramma van een personal trainer), met het publiek (een vijandig welkom bij Feyenoord geeft hem kracht) en met medespelers die hij tips geeft. In wedstrijden richt hij zich het ene moment tot spits Brian Brobbey, het andere tot verdedigers Jurriën Timber en Lisandro Martínez om de opbouw te bespreken.

Lees ook: een groot profiel van Dusan Tadic. Over bezetenheid, bewondering en wrevel

‘Geef mij maar Amsterdam’

Halverwege het seizoen staat Ajax tweede. Toch zijn supporters optimistisch over de toekomst van hun club. Vlak voor de winterstop is bekend geworden dat Marc Overmars zijn contract gaat verlengen, ondanks interesse van buitenlandse clubs.

De media-afdeling van de club, circa vijftig man sterk, heeft er een speciale video voor gemaakt zoals zij dat eerder ook deed bij de komst van nieuwe spelers en avonturen in de Champions League. In de video zie je Overmars in een bruin café zitten. Op de achtergrond hoor je Johnny Jordaan. „Want in Mokum ben ik rijk en gelukkig tegelijk, geef mij maar Amsterdam.”

Toch zal de vreugde over zijn aanblijven snel verstommen. Heel de internationale voetbalwereld weet waarom: het schokkende nieuws van zondag 6 februari.

Vlak daarvoor al was Ajax slecht in het nieuws gekomen. In talkshows werd misprijzend gesproken over het feit dat de club vier met corona besmette personen naar huis had laten vliegen na een trainingskamp in Portugal. Verontwaardiging die echter in het niet valt bij de ontsteltenis na het persbericht dat de club die zondag in februari naar buiten brengt. Daarin staat het echt – dat Overmars opstapt. „Het gedurende een langere periode versturen van grensoverschrijdende berichten aan meerdere vrouwelijke collega’s ligt ten grondslag aan zijn besluit te stoppen”, valt te lezen.

Op basis van eigen onderzoek zal NRC een dag later beschrijven hoe Overmars te ver was gegaan (appjes werden steeds dwingender, hij drong zich op aan meerdere vrouwelijke ondergeschikten). „Een afschuwelijke situatie”, zegt algemeen directeur Van der Sar in het clubstatement. Toch zegt hij daarin ook dat Ajax’ ambities „overeind blijven”.

Van der Sar is een periode de meest gewilde interviewkandidaat van Nederland. Toch duurt het nog een week voor het publiek hem ziet. Terwijl Erik ten Hag in de tussentijd al spijt heeft betuigd voor de vrouwen, vertelt Van der Sar pas later bij ESPN over zijn teleurstelling en verdriet. Dat hij de dagen na Overmars’ vertrek druk was geweest met zijn eigen medewerkers. En bovenal: dat er blijkbaar „iets mis is” in zijn eigen organisatie.

In tv-studio’s worden wenkbrauwen gefronst. „Ongelooflijk ongemakkelijk”, zegt ESPN-analist Arnold Bruggink over het interview. Verder spreekt Van der Sar nog met de NOS en de schrijvende pers. Daarna zal hij gedurende het seizoen geen enkel interview meer geven.

Ook begin mei niet, nadat hij de uitkomsten van een extern onderzoek naar de Overmars-casus heeft ontvangen. Aanschuiven bij Beau of Op1? Van der Sar houdt het bij een schriftelijke reactie. Op tv vertellen over het onderzoek zou te veel afleiden van het dogma dat hij al eens uitsprak tijdens een interne zoom-bijeenkomst over de casus-Overmars. Namelijk dat „voetbal leidend is” bij Ajax.

Lees ook: het NRC-onderzoek naar het grensoverschrijdende gedrag van Marc Overmars bij Ajax

Ten Hag in de frontlinie

Van der Sars besluit om op de achtergrond te blijven, leidt ertoe dat Erik ten Hag vaker in de frontlinie komt te staan. In tv-interviews, door contractuele afspraken verplicht, moet hij regelmatig ingaan op kwesties naast het veld.

Denk naast de casus-Overmars ook aan de vermeende betrokkenheid van middenvelder Zakaria Labyad bij een mishandelingszaak, maar bijvoorbeeld ook aan de rechtszaak tegen Quincy Promes. De ex-international wordt er sinds anderhalf jaar – Promes speelde toen nog bij Ajax – van verdacht dat hij zijn neef met een mes in de knie zou hebben gestoken. Een heftig bericht, maar desondanks hield Ten Hag de speler in de selectie. Hij vond dat een oordeel aan de rechter was.

Spelers moet je beschermen, vindt Ten Hag. Dat ziet de televisiekijker ook als hij dit seizoen opnieuw met de zaak-Promes wordt geconfronteerd, ook al speelt de voetballer dan zelf al in Rusland. Dit gebeurt als de NOS bewijsmateriaal uit de zaak publiceert: telefoontaps waarin Promes de daad bekent. Hoewel, bekennen? Ten Hag: „Ik denk niet dat de NOS de rechterlijke macht is.”

Weer fronzen ze in tv-studio’s met de wenkbrauwen. Later doet Ten Hag iets vergelijkbaars wanneer oproer ontstaat over uitspraken van Tadic in een NOS-interview. Daaruit zou blijken dat Tadic geen interesse had in de zaak Overmars en de vrouwelijke slachtoffers. Nee, zegt Ten Hag: Tadic is verkeerd vertaald. Om juist dat te voorkomen had de Servisch sprekende NOS-verslaggever ook nog een tolk ingeschakeld. Tadic zelf is woedend over de vertaling.

En zo schuurt het nog wel vaker. Denk aan de afwezigheid van doelman André Onana bij de bekerfinale. Was de doelman nu al gepasseerd vóór hij geblesseerd raakte of speelde Onana niet vanwege die blessure? En hoe zat het nu precies met alle contractonderhandelingen met Onana ten tijde van zijn inmiddels afgelopen dopingschorsing?

Op directieniveau spelen intussen meer zaken. De miljoenenschikking met de familie van Abdelhak Nouri, bijvoorbeeld, de onafhankelijke onderzoeken naar de zaak van Overmars en de vraag wie diens portefeuille overneemt. Er wordt gekozen voor technisch manager Gerry Hamstra in combinatie met oud-speler Klaas-Jan Huntelaar.

Het duo moet er onder meer voor zorgen dat middenvelder Ryan Gravenberch deze zomer voor een goede prijs wordt verkocht voordat hij een jaar later gratis zou kunnen vertrekken. Contracten met talenten moeten tijdig worden verlengd om te voorkomen dat ze voor niks weggaan (zoals vrijwel zeker Noussair Mazraoui komende zomer). Maar bovenal krijgt het duo er in het voorjaar een andere taak bij: een nieuwe trainer vinden.

Ajax beleeft op dat moment niet zijn beste fase. Wedstrijden worden gewonnen, dat wel, maar makkelijk gaat het niet. Wedstrijden tegen clubs als SC Cambuur, Willem II, RKC en NEC worden met één doelpunt verschil beslist en soms ook nog op het nippertje.

Toch weer de schaal

Het is uitgerekend in die fase dat de trainer zelf ook in het middelpunt van de belangstelling komt te staan. Reden: Manchester United wil hem hebben. Ten Hag probeer het onderwerp lang te mijden, maar de Britse pers is duidelijk: United heeft beet. Op 21 april wordt het nieuws bekendgemaakt. Vlak daarna, na de 1-0 zege bij NEC, kan Ten Hag niet meer om de roze olifant in de (pers)kamer heen. „Natuurlijk ben ik heel blij met de stap.”

Ten Hag wil de focus op de Eredivisie houden. Europees speelt Ajax op dat moment geen rol meer. In de achtste finale van de Champions League is het teleurstellend uitgeschakeld door Benfica. In de KNVB-beker komt Ajax wel ver, maar verliest het de finale van PSV. Ten Hag moet en zal daarom de kampioensschaal winnen.

Dat is hem nu gelukt. Een happy end? Wel voor Ten Hag, die de club met een Champions League-ticket achterlaat, goed voor minimaal vijftig miljoen euro aan inkomsten. Hij is qua resultaten een van de beste Ajax-coaches ooit.

Toch zijn er zorgen voor Ajax. Want kampioen of niet, ook na het feest bij de Arena resteren nog de nodige open eindjes. Wie volgt Ten Hag op? Hoe worden belangrijke spelers vervangen nu Marc Overmars en zijn grote netwerk verdwenen zijn? Hoe gaat Van der Sar de interne clubcultuur verbeteren? Kan Ajax aan de top blijven?

Lees ook: Erik ten Hag blikte in december terug en vooruit op zijn Ajax-jaren. „Ik verzamel geen ja-knikkers om mij heen”