Dreigend veto van Orbán hangt boven EU-boycot Russische olie

Met lege handen kwam Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, maandagavond terug uit Boedapest. Het was haar in een „nuttig” gesprek niet gelukt de Hongaarse premier Viktor Orbán te overtuigen van een Europese boycot van Russische olie. Ook een telefoontje van de Franse president Emmanuel Macron aan Orbán bracht dinsdagochtend geen onmiddellijke doorbraak. De Europese leiders willen Hongarije weerhouden van een veto tegen het zesde EU-sanctiepakket in reactie op de Russische invasie van Oekraïne. Orbán dreigt de besluitvorming te blokkeren, zo zei hij vrijdag in zijn wekelijkse uitzending op de staatsradio, omdat een olie-embargo „een atoombom op de Hongaarse economie” zou zijn.

Commentaar: Een olieboycot is vooral effectief als strategische keuze

Net als andere Midden-Europese landen is Hongarije sterk afhankelijk van Russische energiebronnen, vooral van gas en van nucleaire brandstof voor haar kerncentrale. Maar Russische ruwe olie is voor het land niet zó essentieel dat het niet op afzienbare termijn zonder zou kunnen. Toch blaast Orbán, de vers herkozen premier en regelmatige Kremlinbezoeker, juist die kwestie op tot kernwapenachtige proporties in zijn conflict met Brussel.

De Hongaarse regering staat niet alleen in haar verzet tegen een totaalverbod op de import van Russische olie nog dit jaar of volgend jaar, maar is wel het meest luidruchtig. Slowakije, Tsjechië en Bulgarije eisen in Orbáns kielzog meer tijd voor de transitie naar alternatieve energiebronnen. Griekenland, Cyprus en Malta bepleiten een uitzondering voor de doorvoer van olie naar landen buiten de EU.

Bijbedoelingen

Een nijpend olietekort in Hongarije is onwaarschijnlijk, zegt energie-expert András Deák, net als een daadwerkelijk veto. De econoom is verbonden aan het Instituut voor Wereldeconomie in Boedapest en gespecialiseerd in de post-Sovjetmarkt voor olie, gas, kolen en nucleaire brandstof. Hongarije is niet alleen aangesloten op een pijpleiding voor Russische olie die door Oekraïne loopt, legt hij uit, maar ook op de Adria-pijpleiding die via Kroatië olie van over zee brengt. „Met de juiste investeringen om de mengreservoirs van de olieraffinaderijen aan te passen aan ruwe olie uit andere delen van de wereld, kan de transitie in één à anderhalf jaar gemaakt worden”, schat Deák in. De Hongaarse olie- en gasmaatschappij MOL, het grootste bedrijf van het land, heeft een raffinaderij voor Russische olie in Hongarije en Slowakije.

Dat Orbán dwarsligt bij een overgangsperiode van twee of zelfs vijf jaar heeft dus geen praktische reden, maar ligt aan „politieke wil, onderhandelingen en geld”, zegt Deák.

Hongarije is vanaf het begin van de oorlog terughoudend geweest met steun aan Oekraïne en president Volodymyr Zelensky. Zo wil Orbán geen wapens leveren aan Kiev, ziet hij geen probleem in gas afrekenen in roebels en won hij verkiezingen met de belofte zijn land zoveel mogelijk buiten de oorlog in het buurland te houden. Ook heeft hij altijd nauwe banden onderhouden met Vladimir Poetin, bij wie hij in februari nog op bezoek ging om afspraken te maken over energieleveranties.

Analyse: Orbán heeft een nieuw mandaat om internationaal dwars te liggen

Op de achtergrond van de sanctie-onderhandelingen in Brussel speelt een ander conflict van Hongarije met de Europese Commissie. Die is vorige maand een procedure begonnen om Boedapest te korten op subsidies vanwege de schendingen van de rechtsstaat en de persvrijheid. Het land, dat al twaalf jaar wordt geleid door een steeds autocratischer Orbán, wordt verdacht van corruptie met EU-subsidies, maar werkt niet mee aan onderzoek daarnaar. De enige manier waarop de Commissie zijn veto van tafel kan krijgen, is met veel geld voor de energietransitie, zei Orbán op de radio. Om de Europese eenheid te bewaren lijkt Brussel tegemoet te komen aan de Hongaarse eis voor extra geld in het kader van de energietransitie, meldt Politico. Zo kan Orbán het mislopen van andere EU-gelden compenseren.

Ondertussen verdient MOL, een voormalig staatsbedrijf, goed aan het verwerken van ruwe Russische olie. De marge tussen de kosten van ruwe olie en de opbrengsten van geraffineerde diesel en benzine is vanwege de oorlog sterk opgelopen. Volgens energie-expert Deák is die voor de Hongaarse raffinaderijen zelfs verzevenvoudigd. Hoe langer de olieboycot wordt uitgesteld, hoe hoger de inkomsten oplopen.

Pauwendans

Orbán heeft zijn onderhandelingstactiek met Brussel ooit zelf omschreven als een ‘pauwendans’ waarin hij grote veren opzet, vervolgens inbindt en uiteindelijk geleidelijk aan toch zijn zin krijgt. „Orbán is nooit bang voor een conflict”, zegt Deák. „Maar als hij zijn verstand niet verloren heeft, gaat hij uiteindelijk akkoord met de oliesanctie.”

Niet meewerken zou namelijk betekenen dat Hongarije zich verder isoleert. Door de wankelmoedige houding tegenover Oekraïne heeft Hongarije al ruzie met zijn belangrijkste bondgenoot Polen. „En Orbán kan er niet op rekenen dat de olie uit Rusland blijft stromen. Zowel Rusland als Oekraïne kunnen die toevoer van het ene op het andere moment stopzetten. En niemand komt dan een land dat maatregelen vetoot te hulp.”

Toch zal een Hongaarse knieval rond het olie-embargo niet betekenen dat de dwarse houding van Orbán wat betreft Russische energie verandert. „Als Hongarije maximaal twee jaar nodig heeft om zonder Russische olie te kunnen, is de overgang van gas zeker vijf jaar”, zegt Deák. „En om de kerncentrale draaiende te houden zijn we helemaal van Rusland afhankelijk.” Als Orbán uiteindelijk akkoord gaat met een olie-boycot, moet de EU niet op hem rekenen als ook Russisch gas straks aan de beurt is.