De paniekaanvallen van influencer Anna Nooshin vinden hun oorsprong in haar jeugd

‘Ik heb in tien jaar nooit iets gemaakt waarvan ik dacht: hier herken ik mezelf in”, zegt Anna Nooshin. Opmerkelijke uitspraak van de influencer die bekend is van de YouTube-video’s en Insta-foto’s die ze van zichzelf maakt. Maar: „Het verschil tussen de beeldscherm-Anna en de Anna thuis werd steeds groter. Ik liet vooral de vrolijkheid zien en daardoor klopte het niet.” Nu er een documentaire over haar is gemaakt, kan ze eindelijk zeggen: „Dit ben ik.”

Documentaires over influencers zijn doorgaans verkapte reality-soaps in de traditie van de Kardashians: je ziet hun luxueuze leven met de nadruk op schoonheid, mode, interieurs. Dat wilde Anna Nooshin niet: „Het moest niet een soort, glamourplaatje worden – het luchtige leventje op de oppervlakte met af en toe een privémomentje thuis. Ik wilde dat ik mezelf erin kon herkennen.” Weinig pronkzucht dus in de nieuwe documentaire-reeks Anna: Status, die te zien is op Amazon Prime Video. In plaats daarvan graaft regisseur Niki Padidar vier afleveringen lang in het verleden van Nooshin. Als kind van Iraanse vluchtelingen bracht ze haar jeugd door in tientallen asielzoekerscentra. Verder kreeg ze als kind te maken met afwezige ouders, armoede en huiselijk geweld – leed dat sporen in haar heeft nagelaten.

Asielzoeker uit Iran

De derde aflevering bestaat uit een trieste tocht van moeder en dochter Nooshin langs dertien Nederlandse asielzoekerscentra waar ze in hebben gezeten. Grauw beton, soms niet meer dan een stal, krappe kamertjes. Om vluchtelingen te ontmoedigen mocht het van de regering niet te gezellig worden in die centra. En om te voorkomen dat de asielzoekers zich zouden hechten aan een plaats, werden ze doorlopend overgeplaatst. Tussen haar zevende en haar elfde jaar moest Nooshin constant verhuizen. Steeds weer een nieuwe school, een nieuwe leefgroep.

Mijn zusje en ik waren op onszelf aangewezen. We zorgden voor elkaar, maar niet uit liefde ofzo, we waren gewoon lotgenoten

Nooshin herinnert zich niet veel: „Naar dat stuk kan ik vrij helikopter-ish kijken. Ik heb geen herinneringen van: o wat was het zwaar. Ik denk dat het wel zijn sporen heeft achtergelaten, maar als kind gaat het toch een beetje langs je heen”. Een van de oud-azc’s, in Nuland, blijkt nog bewoond te zijn: „Poolse gastarbeiders. Die wonen nu zoals wij daar toen woonden. Hele kleine kamers, tl-lichten, vervallen banken, alles een beetje stuk. Ik dacht ‘wat erg, niets is veranderd’, maar ik wilde het niet aan hen laten merken, want zij moeten daar wonen. Mijn moeder zei dat Nuland van alle azc’s de beste plek was omdat ze er haar eigen eten mocht koken.”

Nadat het gezin zijn verblijfsvergunning had verkregen en in Aalsmeer ging wonen – Nooshin was inmiddels elf jaar – moesten ze zichzelf redden. De twee dochters waren vaak alleen thuis. Nooshin: „Mijn zusje en ik waren op onszelf aangewezen. We zorgden voor elkaar, maar niet uit liefde ofzo, we waren gewoon lotgenoten. We zijn uit elkaar gedreven omdat iedereen op zijn eentje probeerde te overleven.” Eerst werkten haar ouders samen in een broodjesfabriek, waar ze triangelbroodjes maakten voor Albert Heijn. Daarna werd haar moeder docent Engels, dat had ze in Teheran ook gedaan. Haar vader was in Iran rechter geweest. „Hier begon hij een Perzisch restaurant. Toen dat allemaal verkeerd ging, is hij teruggegaan naar Iran, en liet hij een paar ton schuld achter voor mijn moeder, waardoor ze in de sanering kwam en achterbleef met alles. Mijn vader heb ik nooit meer gezien, nu is hij overleden.”

Vader sloeg

Haar vader dronk en sloeg geregeld haar moeder en zusje in elkaar. Maar Nooshin sloeg hij niet. „Hij was tegen mij altijd heel lief, ik vond dat zo moeilijk om te begrijpen. Waarom was hij niet ook zo lief tegen mijn moeder en mijn zusje? Ik had een privilege dat ik niet wilde hebben. Ik had liever gehad dat hij mij ook had geslagen. Dan hadden we iets gedeeld.” Ze weet niet waarom de vader haar een uitzonderingspositie gaf. „Misschien omdat ik meegaand ben, ik was heel goed in onzichtbaar zijn. Of dat hij zichzelf in mij herkende, of dat hij trots was op mijn successen; ik was altijd goed op school. Je probeert het in jezelf te zoeken, maar het zat in hem.”

Hij was tegen mij altijd heel lief, ik vond dat zo moeilijk om te begrijpen. Waarom was hij niet ook zo lief tegen mijn moeder en mijn zusje?

Nooshin wil liever niet kwaad op haar vader zijn, ze probeert te begrijpen waarom hij zich zo gedroeg. „In Iran was hij één met zijn omgeving. Hij was rechter, had status. Je hangt je identiteit toch op aan je baan. Migreren is een vernederende ervaring. In Nederland dachten ze dat hij dom was omdat hij wat langer deed over een zin samenstellen, terwijl het een superslimme man was die zich zo zorgvuldig mogelijk wilde uitdrukken in zijn nieuwe taal.” Heel veel migrantengezinnen hebben dit verhaal, zegt ze. „Ik hoor het in ieder geval veel. Als je een man bent uit die cultuur, en je heb je trots, ga je niet je vuile was buiten hangen. Het gaat om die grote overgang en je niet geaccepteerd voelen. Een vrouw kan wat makkelijker navigeren en zich aanpassen.”

De rol die Nooshin thuis kreeg, was die van de bemiddelaar, het meisje dat alles goed moest maken. „Ik sprong er fysiek tussen, of ik probeerde op hem in te praten. Altijd maar praten, praten, praten. Zo leg je onbewust wel veel verantwoordelijk bij een kind.” Nog steeds heeft ze het gevoel dat ze verantwoordelijk is voor het welzijn voor de mensen om haar heen. „Nu ik wat ouder bent, heb ik niet altijd zin in die rol van de verstandige, degene die het gezellig maakt. Het is best wel zwaar, je draagt van al die mensen al die lasten mee.”

In de loop der jaren begon ze steeds meer last te krijgen van haar onveilige jeugd. Ze heeft angstaanvallen. „In Amerika is dat een supergroot ding, anxiety. Als ik me niet comfortabel voel in een groep, dan ga ik slecht ademen, en als dat te lang doorgaat, dan kom ik in die paniekaanval.” Verder heeft ze last van afwezig zijn. „Mijn zusje, verloofde of mijn moeder zeggen dan: ‘Je bent er wel, maar je bent er niet’. Ik ben er fysiek, ik lach, ik doe mee, maar eigenlijk zit ik dan in mijn hoofd. Ik denk razendsnel na over alles wat is gebeurd en wat nog kán gebeuren, de dingen waar ik bang voor ben. Dan ben ik overal, maar ik ben niet in dat moment. En als ik lange tijd zo onbereikbaar ben, kan het eenzaam worden.”

Nu ik wat ouder bent, heb ik niet altijd zin in die rol van de verstandige, degene die het gezellig maakt

En het loopt niet altijd goed met haar zus en moeder. Nooshin: „Bij ons escaleert het altijd op vakanties, dan zit je samen in één huis en verval je in die oude rollen. Ik als bemiddelaar, mijn zusje als rebel, mijn moeder als een soort van altijd maar proberen… En elke vakantie werd dat heftiger, waardoor we tegen elkaar zeiden: nu moeten we die familietherapie gaan doen. Dit kan niet meer.”

Totaaltherapie

Na een vruchteloze tocht langs therapeuten dacht Nooshin dat ze het maar beter kon laten rusten. „Ik heb mezelf nooit geconfronteerd met alles van vroeger, keek er niet naar uit om dat deel op te zoeken. Helemaal geen zin in.” En toen kwam regisseur Niki Padidar op haar pad - die zelf ook als kind uit Iran naar Nederland kwam. Nooshin: „De documentaire was echt totaaltherapie. Ik moest van haar naar psychiater Glenn Helberg, en ik moest met mijn moeder en zus gaan praten over wat ons was overkomen. Dat hadden we nog nooit gedaan. Het was heel ongemakkelijk.”

In het begin van de documentaire reageert Nooshin nog met grote tegenzin op de persoonlijke vragen die haar worden gesteld. Ze zegt dat ze zich niets herinnert. Maar ze gaat toch overstag. Hoe kan het dat een cameraploeg bereikte wat eerdere therapeuten niet lukte? Werkt de camera als een biechtscherm, waar je alles aan kunt vertellen? Nooshin: „Ik snap dat de buitenwereld denkt: waarom in godsnaam met camera’s erbij? Het kwam vooral doordat ik aan Niki had beloofd om volledig mee te werken, daar wilde ik me aan houden. En ik vertrouwde haar volkomen. Dat dwong mij om dingen uit te zoeken die ik al die jaren daarvoor voor me uitschoof. Als ik deze documentaire niet had gehad, dan had ik het erbij gelaten.”