Wie keek weg van het jasje-dasje-terrorisme?

Het jaarverslag van de AIVD schetst de opkomst van het jasje-dasje-extremisme. Niet langer onderscheiden rechts-extremisten zich in woordkeuze of kleding van de rest van de bevolking. Geen nazileuzen of legerkistjes bij groepen die hopen op „een rassenoorlog” omdat ze een „fascistische, witte etnostaat” willen vestigen.

Zij leven zo onopvallend mogelijk. „De dresscode bij veel rechts-extremistische groepen is jasje-dasje.” Intussen wisselen ze volgens de AIVD „wapenhandleidingen, militaire trainingsvideo’s en guerrillatactieken” uit en kaapten ze tijdens corona soms het anti-overheidsprotest.

Het interessante is: na 9/11 waarschuwde de AIVD een kleine twintig jaar allereerst voor moslimextremisme. Jaarverslag 2002: ‘islamitisch terrorisme’. 2005: ‘jihadistisch terrorisme’. 2010: ‘jihadistisch-terroristische dreiging’. 2015: ‘jihadistische dreiging’. Maar vorig jaar veranderde de hiërarchie. Zonder de kans op jihadisme te relativeren plaatste de AIVD het gevaar van ‘rechts-extremisme’ bovenaan, en dit jaar voegt de dienst daar ‘extreem-rechts terrorisme’ aan toe.

En het valt op hoe weinig alarmerende aandacht hiervoor is. Alsof de dreiging van rechts terrorisme even normaal is als een wachtrij op Schiphol. Maar in de week dat het land de doden van de Tweede Wereldoorlog herdenkt en de bevrijding viert, is het misschien toch iets om even bij stil te staan.

Ook omdat je achteraf de vraag kunt stellen of deze samenleving – ook de politiek – niet te mild voor het eigen extremisme is geweest. Zo was het vreemd dat in de jaren nul mensen ineens Hans Janmaat vergoelijkten. Hij werd als antimigratiepoliticus vanaf de jaren tachtig enkele malen in de Kamer gekozen maar onderhield openlijk contact met nazi Florrie Rost van Tonningen. In 2007 vond Geert Wilders het nog „demoniserend” dat hij met de partij van Le Pen werd vergeleken. Sinds 2013 is hij een bondgenoot van Marine Le Pen. In 2017 werd Poetin-apologeet Thierry Baudet Kamerlid. In 2018 ging Wilders op vriendschapsbezoek naar Moskou. In 2019 werd Baudet de grootste bij de Statenverkiezingen. Het abnormale was genormaliseerd.

Nu weten we wat rechts-extremisten wereldwijd vermogen. In de VS probeerden ze vorig jaar met een aanval op het Capitool de verkiezingsuitslag ongedaan te maken. In talrijke westerse landen verdedigen zij Poetins aanval op Oekraïne.

En nu rechts-extremisten met terreurfantasieën zich hier presenteren als doodnormale landgenoten, kun je wel de vraag stellen waarom het land zolang van dit gevaar heeft weggekeken. En of sommige politici uit die kringen niet de vaderlandsliefde moeten opbrengen dat ze hun eigen aanhang de ongemakkelijke boodschap brengen dat rechts-extremistisch terrorisme voortaan helaas een reëel gevaar is.