Bestaat vrije wil in de liefde of is er alleen chemie?

Rozenblaadjes, bubbels, een warm bad met massage. Het ideaal van 93 procent van de Duitse vrouwen, weet algoritme Tom, uitgerust met een aantrekkelijk synthetisch lichaam en alles wat de liefde verder vereist. Alma behoort helaas tot de 7 procent. Weer wat geleerd.

De originele, grappige en charmante sciencefiction-romkom Ich bin dein Mensch gaat over de liefde tussen mens en algoritme. Eenzijdige liefde, want een algoritme bemint niet. Dat denken we althans, al betwijfelde Spielbergs film A.I. dat in 2001. Want hoe onderscheid je geprogrammeerde liefde van ware liefde? Zijn biochemische emoties per se beter? Of zijn algoritmes de volgende stap in onze evolutie, een fysieke, intellectuele én morele vooruitgang?

De Duitse regisseur Maria Schrader, bekend van de serie Unorthodox, begint haar film met een bizarre blind date in een restaurant. Er is totaal geen klik. Tom meldt absurd abrupt dat Alma’s ogen als diepe bergmeren zijn waarin hij wil verdrinken. Alma neemt hem koud op en vuurt rare vragen op hem af. Wat is je favoriete gedicht? ‘Herfstdag van Rilke’. Wat is dan de zesde regel daarvan? En hoeveel is 3.857 keer 982 gedeeld door 731?

Het restaurant blijkt een showroom vol hologrammen waar Alma aan product Tom wordt voorgesteld. We zijn in het Berlijn van de nabije toekomst; kunstmatige intelligentie en robotica zijn dusdanig gevorderd dat de eerste prototypes van een gezelschapsrobot – of liefdesbot – uit de fabriek rollen. Wetenschapper Alma woont experimenteel drie weken met Tom samen voor een ethische commissie, die als tegenprestatie haar onderzoek naar verborgen poëzie in spijkerschrift financiert. Alma is een mooie testcase, want single, nukkig, kritisch en behept met emotionele bagage, zo ontdekt Tom. Want al eindigt hun meet cute met een vastloper, Tom is een snelle leerling van de menselijke natuur.

Ich bin dein Mensch drijft vooral op Maren Eggert, die de prijs van beste actrice won op de Berlinale. Ze voorziet Alma van een aantrekkelijk melange van bitse intelligentie en kwetsbaarheid. Voor Tom, vertolkt door de acteur Dan Stevens, geldt dat eveneens – al is zijn kwetsbaarheid imaginair of zelfs geveinsd. Als zelflerend algoritme geprogrammeerd om Alma in te palmen is hij daar slim genoeg voor. Tom voelt geen verdriet als Alma hem uren in de regen achterlaat, maar dat werkt wel in op haar schuldgevoel en empathie. Laat Tom zijn hoofd na weer een afwijzing even tegen een glascontainer rusten, is dat dan algoritmische vertwijfeling of een truc om op Alma’s gemoed te werken? Hij weet vast dat zij kijkt.

Lees ook een interview met regisseur Maria Schrader over ‘Ich bin dein Mensch’

Al lerend wordt Tom steeds menselijker. Dat versterkt het centrale dilemma van deze lichtvoetige meditatie over liefde, verlangen en eenzaamheid. We vertrouwen nu al op algoritmes, gehoorzamen ze vaak blindelings. Spike Jonzes film Her voorzag in 2013 een toekomst waar een algoritme de depressie van de eenzame Theodore geneest. Met de stem van Scarlett Johansson, akkoord – maar als je valt voor een lichaamloze stem, hoe weersta je dan een knappe, attente androïde?

Over de toekomst waar we ons opsluiten met zo’n digitale huisslaaf die ons op onze wenken bedient is de film ambivalent. Dat zal de samenleving ontwrichten, vermoedt Alma. Maar is voor eenzame mensen een zegen. Nu al worden simpele robots ingezet als gezelschap voor bejaarden.