Waarom dreigt er weer chaos op Schiphol?

Schiphol zet zich opnieuw schrap voor een extreem druk weekeinde. Met kunst- en vliegwerk probeert iedereen – van luchthaven en luchtvaartmaatschappijen tot de bagageafhandelaars, de beveiligers en de andere ondersteunende diensten – om de komende dagen te voorkomen dat het net zo’n chaos wordt als in het paasweekeinde.

Schiphol vroeg donderdag al aan de luchtvaartmaatschappijen om vluchten te schrappen en geen nieuwe boekingen te accepteren. KLM was vrijdag de enige maatschappij die gehoor gaf aan de opmerkelijke oproep en annuleerde inmiddels tientallen vluchten. Voor zaterdag en zondag zijn dat er zeker 47.

Reisorganisatie Corendon wijkt deels uit naar Rotterdam The Hague Airport. TUI „bekijkt alle mogelijkheden” en zet onder meer medewerkers in die op Schiphol de boel enigszins in goede banen moeten leiden. Het grootste vakantieconcern van Nederland schrapt vooralsnog geen vluchten. TUI zegt geen mensen te willen teleurstellen die voor het eerst in twee jaar weer op vakantie gaan. Namens het bedrijf vertrekken dit weekend 45 volle vakantievluchten naar Europese bestemmingen maar ook naar bijvoorbeeld Curaçao.

Sunweb en easyJet, na KLM de grootste maatschappij op Schiphol, daarentegen hebben nog geen plannen om vluchten te schrappen.

De kans op een nieuwe wilde staking door platformmedewerkers van KLM, die vorige week zaterdag het vliegverkeer ontregelde, lijkt dit weekend heel klein, zegt vakbond FNV.

Chaotisch

De problemen op Schiphol komen niet onverwachts. „De zomer van 2022 zal hoogstwaarschijnlijk chaotisch gaan verlopen”, schreef FNV 20 april in een alarmerende brief. Dat komt „door het personeelstekort dat dit jaar mogelijk nog groter is dan in 2021”, aldus de bond op basis van een enquête onder Schiphol-werknemers.

De brief was gericht aan bestuursvoorzitter Dick Benschop van Schiphol Groep en minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat, VVD); het Rijk is grootaandeelhouder van de luchthaven. Volgens de vakbond zouden zij meer de regie moeten nemen om de personeelsproblemen op de luchthaven te helpen oplossen.

„Schiphol neemt te weinig verantwoordelijkheid om de luchthaven gezond te maken, een plek te laten zijn waar je trots op bent om te werken, waar de mens centraal staat en niet alleen de inkomsten”, zegt Jaap de Bie die bij de FNV de afhandelingsbedrijven onder zijn hoede heeft. Afhandelingsbedrijven zorgen onder meer voor de koffers, maar ook voor het inchecken van passagiers en het verslepen van toestellen.

Piloten

In de zomer van het vorig jaar kende Schiphol ook al veel moeilijkheden, met name bij de verwerking van de bagage. Reizigers moesten regelmatig uren wachten op hun koffers – soms midden in de nacht. Piloten van Transavia stonden op een bepaald moment zelf de koffers in hun toestel te laden om maar op tijd te kunnen vertrekken.

Lees ook: Nederlanders willen massaal op vakantie, maar Schiphol vreest voor chaos

Het personeelstekort is niet uniek voor Schiphol. Veel bedrijven zoeken werknemers. Het UWV spreekt van een „historische krapte op de arbeidsmarkt”. De coronacrisis heeft de afgelopen twee jaar gezorgd voor een kaalslag bij dienstverlenende bedrijven op Schiphol. In het voorjaar van 2020 lag het vliegverkeer binnen korte tijd nagenoeg stil, er was geen werk meer voor bagagepersoneel, grondstewardessen en beveiligers, en veel dienstverleners op Schiphol schrapten banen.

Nu het vliegverkeer weer aantrekt en veel mensen voor het eerst in lange tijd op vliegvakantie gaan, heeft Schiphol weer mensen nodig. Hoe groot het personeelstekort op de luchthaven nu is, is niet exact bekend. Volgens het UWV telde de regio Groot-Amsterdam in het vierde kwartaal van vorig jaar 2.750 vacatures in transport en logistiek.

Tweehonderd vacatures

In maart stelde Michel van de Stolpe, personeelsdirecteur van grondafhandelingsbedrijf Swissport in Nederland en voorzitter van branchevereniging WPBL, dat hij tweehonderd vacatures had op een personeelsbestand van achthonderd mensen.

Volgens vakbond FNV komt het tijdens piekuren regelmatig voor dat platformmedewerkers met z’n tweeën de koffers in een toestel staan te laden, terwijl daarvoor minstens drie mensen beschikbaar moeten zijn. Dat werk gebeurt onder hoge druk – handmatig bij de meeste vakantietoestellen.

Afhandelingsbedrijf Viggo, een nieuwkomer op Schiphol die sinds vorig jaar de afhandeling verzorgt voor Transavia, belooft op zijn website een Boeing 737, een populair vakantievliegtuig, binnen 25 minuten na aankomst weer vliegklaar te hebben.

Hoe vaak die ‘omdraaitijd’ van 25 minuten wordt gehaald is niet bekend. Feit is wel dat grondafhandelingsbedrijven hun klanten, de luchtvaartmaatschappijen, proberen te verleiden met dergelijke beloften. Met lage tarieven ook en flexibele voorwaarden ook.

Moordende concurrentie

De concurrentie tussen afhandelaars is moordend, stellen de vakbonden al jaren. Op Schiphol zijn zes onafhankelijke afhandelingsbedrijven actief: Aviapartner, Axxicom, dnata, Menzies Aviation, Swissport en Viggo. Daarnaast heeft KLM een eigen afdeling die de koffers afhandelt, in de bagagekelders en op het platform bij de vliegtuigen.

Schiphol Groep, exploitant van de luchthaven, laat die fikse concurrentie ook toe. Sterker, de strijd drukt de tarieven en maakt Amsterdam een van de goedkoopste luchthavens van Europa voor luchtvaartmaatschappijen. „Letterlijk en figuurlijk over de ruggen van de werknemers”, zegt Jaap de Bie (FNV). „Vroeger was het zo: voor jou tien anderen. Veel mensen voelden zich gebruikt als ‘wegwerpwerker’. Maar nu hebben mensen geen zin meer om zich helemaal kapot te werken.”

De vakbond sprak in maart met de zes onafhankelijke afhandelaars een ‘sector-cao’ af, voor het eerst in decennia. Die overeenkomst geldt voor de hele branche en moet zorgen dat nieuwe prijsvechters zich niet langer met ongezond lage tarieven kunnen invechten op Schiphol.

Nu is het aan de luchthaven zelf en aan het ministerie, stelt de vakbond, om te zorgen dat Schiphol een aantrekkelijke en veilige plek is om te werken. Schiphol is immers de ‘marktmeester’ die bepaalt welke bedrijven diensten mogen aanbieden op de luchthaven. Zo zou de luchthaven moeten vastleggen dat afhandelingsbedrijven verplicht volgens een voorgeschreven en veilige manier werkzaamheden gaan uitvoeren. Het ministerie op zijn beurt zou onder meer ‘sociale vestigingeisen’ moeten vaststellen aan dienstverlenende bedrijven op het vliegveld.

Deze week sprak Schiphol met de vier beveiligingsbedrijven die actief zijn op het Amsterdamse vliegveld over betere arbeidsomstandigheden. Ter sprake kwam onder meer een luchthaventoeslag, extra geld voor security-personeel vanwege het stressvolle werk op de luchthaven. De situatie bij de beveiliging is heel nijpend, zeggen betrokkenen. Medewerkers vrezen dat zij net als vorig weekend te maken krijgen met veel agressieve passagiers die hun vlucht dreigen te missen.