Journalisten wisten niet waar en wanneer zittingen van de wijkrechtbank plaatsvonden, terwijl dit wel zou moeten

Bij de ‘wijkrechtbanken’ in Rotterdam, Eindhoven en Amsterdam is bij tientallen zittingen de openbaarheid in het geding geweest. Dat blijkt uit een inventarisatie van NRC.

Hoewel rechtszittingen in Nederland volgens de wet openbaar en voor iedereen toegankelijk moeten zijn, hebben de wijkrechtbanken hun zittingen niet op de ‘rechtbankrol’ (openbaar overzicht) voor de pers gezet. Het gaat in totaal om zo’n 85 zaken. Daardoor wisten journalisten niet waar en wanneer zittingen van de wijkrechtbank plaatsvonden, terwijl dit wel zou moeten.

Een tweede kans voor daders, maar de wijk profiteert amper

De wijkrechtbank is een pilot die in Eindhoven in 2019 begon. Rotterdam volgde eind 2020 en Amsterdam eind vorig jaar. In de wijkrechtbank krijgen daders vaak een lichtere straf op voorwaarde dat ze hulp zoeken voor hun problemen.

Sven Brinkhoff, hoogleraar strafrecht aan de Open Universiteit, zegt dat het belangrijk is dat de openbaarheid van strafrechtspraak in ere wordt gehouden, ook als het strafzaken betreft met relatief lichte vergrijpen. „Nu lijkt het toch een beetje alsof alleen de dader centraal staat bij het project van de wijkrechtbank.”

'Geen ruchtbaarheid'

In het begin behandelde de Eindhovense wijkrechtbank alleen ‘voorwaardelijk sepotzaken’, die hoeven volgens de wet niet openbaar te zijn. Het zijn zaken die normaal gesproken worden afgehandeld door de officier van justitie. Van de zaken die wél openbaar moeten zijn, hebben er 26 niet op de rol gestaan, blijkt uit navraag. In eerste instantie stonden die er niet op, omdat de wijkrechtbank „geen ruchtbaarheid” aan de zittingen wilde geven. „In de wijkrechtbank gaan we verder dan in de reguliere rechtbank als het gaat om het bespreken van de persoonlijke omstandigheden van de verdachte”, zegt Babs Derk-sen, projectleider in Eindhoven.

Vanaf januari 2021 wilde de wijkrechtbank de zittingen toch op de rol zetten, maar kwamen de zittingslijsten van de wijkrechtbank niet automatisch in het systeem, zegt een woordvoerder van de rechtbank Oost-Brabant. Daar kwamen ze maanden later achter. „We zijn onvoldoende alert geweest.” Vanaf oktober 2021 worden de zittingen van de wijkrechtbank Eindhoven wel op de rechtbankrol gezet.

In Rotterdam zijn er tot maart zo’n veertig zittingen in de wijkrechtbank geweest en in Amsterdam zo’n acht zittingen waarin ongeveer twintig zaken werden behandeld, zo blijkt na vragen van NRC. De meeste hadden op de rechtbankrol gezet moeten worden. Dat dat niet gebeurd is, is vanwege praktische redenen, zeggen beide wijkrechtbanken. De rechtbank Rotterdam laat weten dat de wijkrechtbank een „apart project” is van de rechtbank, waardoor „de zittingslijsten niet via de reguliere weg worden aangeleverd”. De woordvoerder benadrukt dat „het nooit de intentie is geweest deuren te sluiten.”

Vanaf begin maart zet Rotterdam de zittingen van de wijkrechtbank wel op rol. De rechtbank Amsterdam zegt dat vanaf mei te gaan doen.