Woelmuis snoeit het gras lekker kort om zicht te houden op zijn belagers

De steppewoelmuis uit Binnen-Mongolië (China) zet zijn omgeving naar zijn hand om zichzelf veiliger te voelen. Het dier snoeit lang gras zodat hij goed zicht heeft op roofvogels. Hij wordt bejaagd door klauwieren, zangvogels met haaksnavel, zoals een nauwe verwant van onze grauwe klauwier en de klapekster (Lanius spp.).

Zijn er vaak klauwieren? Dan gaan hoge pollen vedergras (Achnatherum splendens) eraan. De woelmuizen knagen de halmen om en ondergraven ook nog eens het wortelstelsel van die taaie plant. Complete graslanden worden zo aanmerkelijk kaler. Het is de muizen alleen om de kwaliteit van hun omgeving te doen: het vedergras is oneetbaar voor ze. Ze krijgen op die manier vrij zicht op de vogels en kunnen op tijd wegduiken. Zoölogen van de Chinese Academy of Sciences, Northeast Normal University of China en de universiteiten van Exeter en Florida tonen dat met experimenteel onderzoek aan in Current Biology, maart 2022.

Zoiets is bijzonder onder dieren. Die wijzigen hun soms omgeving ingrijpend, maar dat vooral als bijeffect van het nastreven van andere doelen. De onderzoekers wijzen bijvoorbeeld op Afrikaanse olifanten, die hun savanne openhouden door soms de bomen te slopen waarvan zij eten. Maar de woelmuis (Lasiopodomys brandtii) verandert zijn landschap en uitzicht als doel op zich. De onderzoekers spreken van environmental engineering. De dieren reageren vrij direct op regelmatig aanwezig vogelgevaar – en anders laten ze die extra arbeid achterwege. Dat werd onderzocht door hun omgeving met netten af te sluiten voor klauwieren. Het vedergras werd toen ongemoeid gelaten.

Wie de muis wil bestrijden, moet vedergras planten, zeggen de onderzoekers

Deze wisselwerking heeft veel invloed op het Aziatische grasland-ecosysteem, met een mooi gelaagd effect. Niemand had gedacht dat je met méér klauwieren die steppewoelmuizen bejagen – en dus met minder muizen – juist kaler grasland zou krijgen.

Voor de woelmuizen zijn er nog andere voordelen. De klauwieren kunnen na het snoeien de hoge grassen niet meer als uitkijkplaats gebruiken, en ook dat maakt hun jacht minder efficiënt. De vogels veranderen hun omgeving trouwens ook. Ze gebruiken het stevige, scherpe gras ook wel om hun slachtoffers op te spiesen, als opslag voor later gebruik. Het werk van de woelmuizen lijkt daarom voor mensen ook op een symbolisch gebaar: je familieleden wil je toch ook niet op die manier in je uitzicht? In ieder geval: waar het gras verdween, zijn ook klauwieren nauwelijks meer te vinden.

Op de plotselinge bewondering voor deze woelmuis en zijn gedragsevolutie volgt nu niet bepaald een beloning. Met boerenverstand wijzen de onderzoekers er verheugd op dat je met regelmatig aanplanten van vedergrassen op landbouwgrond en graasgronden klauwieren weer kunt aantrekken. En dus de steppewoelmuis bestrijden.