Populariteit van Macron is relatief: 'Hij had geen legitieme concurrenten'

Als het in Frankrijk over Emmanuel Macron gaat, gaat het al snel over wat de president de afgelopen jaren allemaal verkeerd heeft gedaan.

Hij heeft een aantal verkiezingsbeloftes niet ingelost en voor linkse Fransen is Macron de belichaming van kapitalisme, het toonbeeld van laf klimaatbeleid of de toedekker van politiegeweld. Meer rechtse kiezers vinden hem te slap op het gebied van terrorisme en veiligheid en vinden zijn immigratiebeleid te coulant. De lagere klassen vinden hem arrogant en elitair, terwijl een deel van de oudere politieke klasse hem als te jong en onervaren beschouwt.

Op basis van alle kritiek die hij de afgelopen jaren heeft moeten verduren, zou je kunnen concluderen dat Macron een weinig populaire president is. En toch is hij bij de tweede ronde van de verkiezingen deze zondag volgens een eerste prognose met bijna 59 procent van de stemmen herkozen voor een tweede termijn van vijf jaar.

„Emmanuel Macron heeft ondanks het feit dat hij niet al zijn beloftes is nagekomen, de afgelopen jaren wel getoond dat hij kan regeren”, verklaart journalist Corinne Lhaïk, die Macron jarenlang volgde voor een boek over de president, zijn succes telefonisch voorafgaand aan verkiezingsdag. „De Gele Hesjes-crisis, de coronacrisis en de oorlog in Oekraïne hebben hem in staat gesteld zijn kwaliteiten te benadrukken. Hij is superbetrokken bij wat hij doet” – in boeken wordt geregeld beschreven dat hij vaak als laatste op het Élysée stopt met werken – „hij kan goed problemen analyseren en hij heeft zich een echte president getoond die gecentraliseerd beslissingen durft te nemen.” Hierdoor zouden veel Fransen Macron zien als „een beschermheer die crises waarvoor hij zelf niet verantwoordelijk is, op de best mogelijke wijze oplost”.

Lees ook: Vijf jaar Macron: Président des riches vocht zich door crisis na crisis

Europese agenda

Ook wordt de president gewaardeerd vanwege zijn pro-Europese houding, zegt politicoloog Sylvie Strudel van de Université Paris-Panthéon-Assas aan de telefoon. „Zijn Europese agenda mobiliseerde altijd al een deel van het electoraat, en door de oorlog in Oekraïne is dat aandeel gegroeid omdat voor veel burgers duidelijk is geworden dat het Europese project ook een vredesproject is.” Hierbij speelt mee dat Macrons tegenstander in de laatste ronde Marine Le Pen juist een anti-Europese agenda predikte.

Daarnaast trekt Macron met zijn links-noch-rechts-positie kiezers van beide kanten van het politieke spectrum, zo is gebleken uit onderzoek van Strudel. „De economische politiek die Macron voorstond tijdens de coronacrisis is sociaal-democratisch te noemen: die was herverdelend en beschermend ten opzichte van burgers”, zegt ze doelend op de enorme steunpakketten die de regering uittrok om bedrijven en burgers te beschermen. „Je kunt dus niet zeggen dat hij überliberaal is. Maar op een aantal andere vlakken, zoals de hervormingen van de arbeidsmarkt en de pensioenen, heeft hij zich duidelijk meer rechts opgesteld.”

Het boek dat Lhaïk over Macron schreef heet om deze reden Président Cambrioleur, vrij vertaald ‘de stelende president’, omdat hij ideeën (en kiezers) van links en rechts heeft afgenomen. In dit boek beschrijft de journalist ook hoe innemend Macron kan zijn: mensen die hem voor het eerst ontmoeten zijn vaak gecharmeerd door zijn glimlach, lichaamstaal (hij legt vaak een hand op de arm van degene met wie hij praat) en de interesse die hij toont. „Hij heeft de capaciteit om te verleiden als hij oog in oog met iemand staat. Hij heeft een uitzonderlijke concentratie: als hij met iemand praat, kijkt hij nooit op zijn mobiel en dwalen zijn ogen ook niet af. Hij kijkt zijn gesprekspartner recht in de ogen aan en geeft de indruk dat die persoon op dat moment even de belangrijkste ter wereld is.”

Hij heeft de capaciteit om te verleiden als hij oog in oog met iemand staat

Corinne Lhaïk auteur van boek over Macron

Dit hielp de president tijdens de grands débats met burgers naar aanleiding van de Gele Hesjes-protesten. Maar volgens Lhaïk werkt deze kwaliteit eigenlijk vooral in één op één gesprekken. „Als Macron tegen een groot publiek praat lukt het hem minder goed om mensen te verleiden. Dan kan hij een manier van praten hebben die erg eerlijk, direct en hard is. Daarmee kan hij choqueren.”

Die toon slaat hij soms ook aan in interviews en promotiefilmpjes. Zo vielen veel Fransen in 2018 over een door het Élysée verspreid filmpje waarin Macron klaagt over de „krankzinnige smak geld” die de staat aan sociale zekerheid uitgeeft, terwijl „de mensen toch arm blijven”. Ook het interview met Le Parisien waarin hij begin dit jaar zei dat hij ongevaccineerde Fransen wilde treiteren (hiervoor gebruikte hij het van merde (poep) afgeleide werkwoord emmerder), leidde tot geschokte reacties.

Populariteit is relatief

Ondanks zijn sterke punten, is de populariteit van de president relatief. „Macron heeft geluk dat hij eigenlijk geen legitieme concurrenten had”, zegt Strudel. De elf andere presidentskandidaten hadden volgens haar niet de juiste ervaring en houding om grote groepen Fransen te mobiliseren. „Ik zou graag weten wat er was gebeurd als er een échte kandidaat was geweest tegenover hem: bijvoorbeeld een linkse en geloofwaardige politicus die echte oppositie kan leveren.” Lhaïk zegt dat bij deze verkiezingen „alleen de extreme kandidaten eruit sprongen”, zoals de veelbesproken radicaal-rechtse opiniemaker Éric Zemmour en de nationalistisch-populistische Marine Le Pen, die deze zondag tweede werd. „Maar zij vallen op omdat ze erg geïdeologiseerd zijn en niet omdat ze goed zouden kunnen regeren.” Uit een enquête van onderzoeksbureau Elabe blijkt ook dat van de Le Pen- en Zemmour-stemmers in de eerste ronde slechts respectievelijk 9 en 5 procent voor hen koos vanwege hun „capaciteit om crises op te lossen”. Bij Macron en de centrum-rechtse Pécresse ligt dat percentage op 68 en 15 procent.

Lees ook deze analyse: Marine Le Pen rukt op met radicaal-rechts programma onder ‘mantel van alledaagsheid’

Beide Macronkenners onderstrepen dat de spanningen die de afgelopen jaren in Frankrijk aan de oppervlakte kwamen naar aanleiding van de Gele Hesjes-crisis, nog niet verdwenen zijn. Lhaïk: „Tijdens de Gele Hesjes-protesten is Macrons populariteit enorm gedaald en normaal gesproken komt een president niet uit een crisis van die omvang. Het is uitzonderlijk dat het Macron is gelukt eruit te klimmen, maar dat wil niet zeggen dat de problemen die door deze beweging op de kaart zijn gebracht zijn opgelost – verre daarvan.”