Oud-turnsters Bidotti en Witjes over de tuchtzaak: ‘Je voelt je onbegrepen’

‘U zult niets anders dan de waarheid verklaren. Verklaart u iets anders dan de waarheid, dan kan dat ernstige consequenties hebben.”

Petra Witjes (31) zit achter een tafel in een zaaltje in Nieuwegein. Ze was al gespannen geweest voor ze naar binnen werd geroepen, maar van deze woorden krijgt ze het alleen nog maar benauwder. De setting helpt niet. De ruimte is krap, iedereen zit dicht bij elkaar. Zij moet er niet aan denken dat hij er plotseling wel was geweest. Waar had hij moeten zitten? Náást haar?

Over deze man, haar oud-trainer Vincent Wevers, wil zij het gaan hebben. Over zijn gedrag vooral. Over de fysieke en geestelijke schade die dat heeft berokkend. Bij haar, maar ook bij andere vrouwen die ooit door hem zijn getraind. Die niet op de voorgrond willen treden. Of simpelweg „het deurtje” naar hun pijnlijke verleden nog niet hebben geopend, zoals Witjes het zegt. Zij deed dat wel. En zo belandde zij deze avond tegenover de vierkoppige tuchtcommissie van het Instituut Sportrechtspraak (ISR).

„Toen ik er eenmaal zat, voelde ik mij weer dat kleine kind dat op het matje werd geroepen”, zegt Witjes. „Net als vroeger.” Natuurlijk ging zij de waarheid vertellen, maar waarom werd zij zo „bot” aangesproken? En waarom ging het zoveel over haar. Had zij andere turnsters aangemoedigd zich te melden? Had zij er soms voor gezorgd dat getuigenissen op elkaar werden afgestemd? „Ik moest mezelf verdedigen, terwijl hij degene is die ongewenst gedrag heeft vertoond.”

De hoorzitting in de tuchtzaak tegen de bekendste turntrainer van Nederland, vond plaats op maandag 21 maart. Zelf was Wevers, sportcoach van het jaar 2016 afwezig. Vanwege „medische redenen”, had hij de NOS laten weten. Wel heeft hij al eerder gezegd zich niet te herkennen in alles waarvan hij wordt beschuldigd. Zonder overigens te vertellen hoe de zaken volgens hem dan wel liggen.

Voor Witjes, die tussen haar tiende en zeventiende onder Wevers trainde bij zijn toenmalige club TON in Oldenzaal, was de zitting de zoveelste teleurstelling in de nasleep van wat de turncrisis is gaan heten, de reeks onthullingen sinds de zomer van 2020 over grensoverschrijdend gedrag van bekende en minder bekende Nederlandse turntrainers.

Teleurgesteld was ook de vrouw die naast Witjes zit: Raffaella Bidotti (27), een van de ‘rotte appels van de groep’, zoals Wevers haar op tienjarige leeftijd noemde toen ze onder hem trainde. „Ik ben al jaren gestopt en vind het nog steeds lastig voor mezelf op te komen”, zei Bidotti eerder in NRC. „Want waarom doet mijn mening ertoe?”

Ook zij was bij de zitting in maart. Niet als getuige, wel als een zogenoemde meldster. Ze kreeg het naar eigen zeggen plaatsvervangend benauwd toen Witjes door de commissie werd uitgehoord. „Ik was er beduusd van.” Later in het gesprek zegt ze: „Ik ben ervan overtuigd dat sporters niet langer hoeven te zwijgen, maar ik weet niet of ik anderen zou adviseren om de weg van het tuchtrecht in te slaan.”

Witjes: „Als je te wachten staat wat wij hebben meegemaakt …”

‘Vertel maar’

De twee oud-turnsters hebben moeilijke periodes gekend in de ruim anderhalf jaar dat de casus-Wevers zich inmiddels voortsleept. Veel slechte nachten, veel gepieker. Witjes heeft lange tijd niet kunnen werken. Bidotti zag zich genoodzaakt haar opleiding toegepaste kinderpsychologie een halfjaar te onderbreken.

Wie eenmaal de deur naar herinneringen van vroeger heeft opengezet, zeggen ze, kan niet meer om de trauma’s heen. „Ik heb tien jaar gedaan alsof het er niet was”, zegt Bidotti. Witjes: „Hoe meer je ervoor openstaat, hoe dichter je bij de kern komt en de pijn van het verleden gaat voelen.”

Toch zijn ze aan het begin van de zaak ook hoopvol. Dat is in 2020, wanneer ze de formele weg inslaan. Ze moeten bij het ISR zijn, krijgen slachtoffers te horen. Witjes doet in augustus een officiële melding, Bidotti ruim een maand later. Ze doen dat los van elkaar. Ze hebben dan nog geen contact met elkaar, zoals nu.

Ze zijn niet de enigen die zich melden. Het ISR, dat namens 76 sportorganisaties optreedt als (tucht-)rechtspraakorgaan, heeft sinds de onthullingen met ruim tweehonderd potentiële slachtoffers en melders gesproken. Zo werden 25 trainers onderwerp van onderzoek. Hieruit volgden vijf tuchtzaken, die uiteindelijk resulteerden in driemaal vrijspraak en twee voorwaardelijke schorsingen.

Witjes en Bidotti worden na hun melding uitgenodigd voor een één-op-één-gesprek met een onderzoeker. Daar begon het al, zeggen ze.

Bidotti: „Het eerste wat ik te horen kreeg: ‘Vertel maar’. Toen kreeg ik wel een error. In mijn hoofd ging het van hot naar her. Waar moest ik beginnen?”

Bij allebei flitsten de herinneringen door hun hoofd. Bidotti dacht aan alle scheldpartijen. Dat Wevers tegen andere meisjes zei dat ze niet met haar moesten praten, omdat zij als rotte appel besmettelijk was.

Witjes vroeg zich af wat de onderzoekster nu precies wilde horen. Dat ze wekenlang werd genegeerd, werd uitgescholden, fysieke agressie moest ondergaan of dat ze weer eens te dik was terwijl de trek van haar magere gestalte afspatte? „Maar ze vroegen naar mijn ouders. Deden die niks? En het was niet allemaal slecht, zei de onderzoeker, er waren ook positieve verhalen. Het voelde daardoor alsof ik mij moest verdedigen en de boel werd gebagatelliseerd”

Zowel Bidotti als Witjes kreeg vervolgens een gespreksverslag toegestuurd waarin zij zich niet herkenden. Ze konden opnieuw op gesprek komen, of hun verslag herschrijven, zei het ISR. Ze kozen voor dat laatste. De twee kantjes van Witjes werden er vijftien, vol met beschrijvingen van incidenten die ze nog niet had kunnen vertellen. Dat moest voldoende zijn voor het ISR, dacht ze.

Bij andere mails die ze ontvingen ging het ook niet goed. Zo kregen ze eens delen van het verweer van hun trainer toegestuurd, met de vraag of zij daarop wilden reageren. Alleen: de ene turnster kreeg de passages toegestuurd die weer bedoeld waren voor een ander. En vice versa.

Ook stuurde het ISR hen een mail met daarin de namen van alle meldsters. Witjes: „Paniek natuurlijk. Er zat namelijk ook een melding tussen van iemand over wie serieuze vermoedens bestonden dat zij nog in nauw contact stond met Vincent. Waar het om gaat: je wil dat er een veilige omgeving wordt gecreëerd.”

Turnrobotjes

In de herfst van 2021, een jaar na hun meldingen, worden de vrouwen door het ISR uitgenodigd voor een online meeting. Hierin, zo is de bedoeling, worden ze geïnformeerd over de naderende hoorzitting in de Wevers-zaak. De vrouwen hebben veel vragen. Welke gespreksverslagen zijn eigenlijk opgenomen in het dossier? En kunnen ze het dossier inzien?

Nee, zo blijkt. De meldsters zijn geen officiële partij in de zaak, krijgen ze te horen, ook al vormen hun verklaringen de basis daarvan. Inzage in het dossier zit er niet in. Witjes; „Terwijl het over onze jeugd gaat, hè.”

De hoorzitting wordt meerdere keren uitgesteld. Als het eenmaal zover is, volgt opnieuw een teleurstellende mededeling: de vrouwen mogen niemand meenemen. Geen familie. Ook niet de medewerker van Slachtofferhulp met wie ze contact hebben. Pers is ook niet welkom.

Op verzoek van de aanklager, die getuigen wil opvoeren, heeft Witjes wel besloten dat zij haar verhaal zal doen in Nieuwegein. Eerder deed zij dat ook al tijdens het rondetafelgesprek in de Tweede Kamer. „De aanklager had gezegd dat de tuchtcommissie mijn verhaal kon horen. Dus ik verwachtte vragen over feiten en incidenten die in mijn gespreksverslag voorkomen. Maar er kwamen amper vragen over het gedrag van Vincent. Het ging over mijn rol als voorvechter in het collectief.”

Bidotti: „Je voelt je onbegrepen.”

Vanaf volgende week kunnen ze de uitspraak verwachten. Wat de eis is tegen Wevers, is niet bekendgemaakt. Eerder deze week werden twee turntrainers vrijgesproken; volgens de tuchtcommissie was er onvoldoende bewijs.

Witjes: „Ik zou het raar vinden als ze dat nu ook zeggen. Aangezien ze amper vragen stelden over de inhoud, neem ik aan dat alles helder voor ze is.”

Bidotti: ,,Ik heb soms het gevoel gehad dat ze niet altijd begrepen wat dit met je doet om hierover te moeten praten. De juiste vragen werden niet gesteld.”

Witjes: „Aan de andere kant hebben wij mensen aan het denken gezet. De maatschappij heeft de ogen meer geopend voor grensoverschrijdend gedrag. Steeds meer sporten volgen ook. Turnen is de voorloper. Alleen is het naar dat wij dienen als oefenmateriaal binnen het systeem.”

Bidotti: „Wat wij hebben meegemaakt is niet oké. Hopelijk wordt er beter geluisterd naar anderen die zoiets overkomt.”