Vattenfall faalt in campagne voor duurzaamheid

De energiestrategie en investeringen van energiemaatschappij Vattenfall zijn niet verenigbaar met de Overeenkomst van Parijs. Op 13 april stuurden zestien milieuorganisaties uit zes landen een open brief aan Vattenfall waarin zij dringend werden verzocht hun energiebeleid te hervormen en af te stappen van het verbranden van koolstof, inclusief boshout, voor energie.

Begin april werd het derde deel van het Intergouvernementeel Panel over Klimaatverandering (IPCC) gepubliceerd. Volgens VN-secretaris-generaal António Guterres zijn „de feiten onmiskenbaar”. „Deze abdicatie van leiderschap is crimineel. De grootste vervuilers ter wereld maken zich schuldig aan brandstichting in ons enige huis. Vertraging betekent de dood.”

Tegelijkertijd laat de oorlog van Poetin tegen Oekraïne het gevaar zien van onze Nederlandse en Europese afhankelijkheid van een extractief, op koolstof gebaseerd energiesysteem. Toch koopt Vattenfall nog steeds gas met een gemiddeld aandeel van 40 procent uit Rusland. Hoewel Vattenfall beloofde geen energie-orders uit Rusland meer te plaatsen, ontvingen ze eind februari nog steeds kolenleveringen waarmee ze de aanvalsoorlog van Poetin hielpen financieren.

Tegen deze achtergrond dient Vattenfall zich daarom uit te spreken over welke koers zij gaat varen. Tot op heden werd bij kritische vragen terugverwezen naar de politiek. Maar een multinational die aangeeft, middels miljoenencampagnes, voorop te lopen op het gebied van duurzaamheid, past consistent beleid die een energietransitie ondersteunt naar niet-emitterende, echt hernieuwbare energie zoals wind-, zonne- en geothermische energie en investeren in energiebesparing en -efficiëntie. Helaas kiest Vattenfall al enige jaren voor uitstel. Haar motto ‘fossielvrij binnen één generatie’ is binnen de huidige context niets meer dan een gimmick die alle realiteitszin heeft verloren.

Uitstoot verminderen

We hebben slechts enkele jaren, zoals ook het IPCC opnieuw bevestigt, geen decennia om de uitstoot van broeikasgassen in de atmosfeer drastisch te verminderen. Het drastisch verminderen van de uitstoot van broeikasgassen vereist een snelle uitfasering van alle koolstofrijke brandstoffen. Dit betekent naast olie, gas en kolen, ook houtverbranding voor energie (biomassa).

De ongemakkelijke waarheid over houtige biomassa is dat wanneer bomen worden gekapt en verbrand voor energie, CO₂ onmiddellijk in de atmosfeer wordt vrijgegeven. Het duurt decennia zo niet eeuwen voordat nieuwe bossen dezelfde CO₂ weer opnemen. Een monocultuurboomplantage die is opgericht in plaats van een bosecosysteem dat is gekapt zal nooit zoveel koolstof opslaan en vastleggen.

Lees ook: Uitstoot steenkool neemt toe, door hoge gasprijzen

Bossen zijn niet hernieuwbaar, bossen zijn ecosystemen. Ecosystemen die volgens het IPCC beschermd moeten worden. „Het beschermen van de integriteit van ecosystemen is van fundamenteel belang, wat op zijn beurt afhangt van een effectieve en rechtvaardige instandhouding van 30-50 procent van het land.” Om de huidige humanitaire-, gezondheids- en biodiversiteitscrises echt aan te pakken en te verminderen, moeten we bossen beschermen en uitbreiden, niet verbranden voor energie om in naam „fossielvrij” te zijn.

‘Fossielvrij’ is zinloos, tenzij het leidt tot emissiereductie. Het uitfaseren van fossiele brandstoffen betekent dus niet vervangen met andere luchtvervuilende en natuurvernietigende, koolstofrijke brandstoffen. We moeten onze uitstoot bij de bron verminderen en tegelijkertijd de koolstofreservoirs in het bos vergroten. Het verbranden van bosbiomassa doet het tegenovergestelde.

Het huidige beleid van Vattenfall, gericht op uitbreiding van houtige biomassa, voedt en versnelt de klimaat- en biodiversiteitsproblematiek. Het leidt onder meer tot het uitsterven van soorten en verlies van biodiversiteit, wat de stabiliteit van ecosystemen wereldwijd in gevaar brengt. Bovendien verslechtert de verbranding van bosbiomassa de luchtkwaliteit door de uitstoot van kleine deeltjes, stikstofoxiden en andere verontreinigende stoffen. Ofwel valse oplossingen die niet alleen ineffectief zijn maar ook actieve schade veroorzaken, wereldwijd.

Structurele hervorming

Een snelle en alomvattende uitfasering van Vattenfalls huidige kolen-, gas-, biomassa- en afvalverbrandingsportfolio is vereist, als onderdeel van een bredere energieverschuiving die afhankelijk is van energiebesparing en innovatie. De stimuleringssubsidies voor hernieuwbare energie moeten hiervoor ingezet worden, voor structurele hervorming op korte en lange termijn. Niet voor biomassa, waar nu nog steeds het leeuwendeel van de duurzaamheidssubidies naar toe gaat.

Om deze reden dient Vattenfall onmiddellijk alle plannen om nieuwe biomassaverbrandingsinstallaties te bouwen te annuleren, inclusief die in Diemen en Berlijn. Ook dient zij haar plannen te annuleren om de hoeveelheid hout te verhogen voor bijstook in, onder meer, de nog twee draaiende kolencentrales in Duitsland. In Nederland steeg de CO₂-uitstoot vorig jaar met 70 procent in vergelijking met het jaar daarvoor, mede door de bijstook van biomassa. Als Vattenfall haar geloofwaardigheid wil herstellen, is een radicale beleidswijziging met betrekking tot biomassa broodnodig.

Correctie (26/4): In een eerder versie van dit artikel werd de indruk gewekt dat Vattenfall vier kolencentrales in Nederland heeft. Dat klopt niet. De passage is hierboven aangepast.