Maak mensen niet sceptisch over factchecks

In het artikel Het klopt niet, maar je gelooft het toch (11/4) schetst NRC-redacteur Wouter van Noort een ontmoedigend beeld van factcheckinitiatieven. Ze zetten geen zoden aan de dijk en factchecken zou juist een averechts effect kunnen hebben. Dat laatste, ook wel het ‘backfire effect’ genoemd, werd in het verleden enige tijd verondersteld door wetenschappers, maar recente studies hebben het optreden van dat effect weerlegd. Ook zijn er de afgelopen jaren meerdere studies gedaan die aantonen dat factchecks effect sorteren, zelfs als een correctie op gespannen voet staat met iemands politieke opvattingen.

Het is jammer dat ondanks deze bemoedigende onderzoeksresultaten, de scepsis over het nut van fatchecks zo hardnekkig is. Deels is dat terecht, want lang niet iedereen laat zich overtuigen door een factcheck. In de praktijk is het echter problematischer dat factchecks een gering bereik halen, waardoor hun effectiviteit geringer is dan zou kunnen. Terwijl nepnieuws op sociale media grif van hand tot hand gaat, gaat dat voor factchecks niet op. Die zijn namelijk minder sensationeel en opzienbarend.

Dat is dan ook de grootste uitdaging voor factcheckers: het bereik van hun correcties vergroten. Het helpt daarbij niet dat er vaak zo sceptisch gesproken en geschreven wordt over het effect en nut van factchecken. Laten we dat eens omdraaien en juist benadrukken dat onderzoek heeft aangetoond dat factchecks effect sorteren om misvattingen recht te zetten. Laten we mensen niet sceptisch maken over factchecks, maar juist aanmoedigen om ze verder te verspreiden via sociale media naar vrienden, bekenden en familie. Want hoe groter het bereik, hoe meer zoden aan de dijk factchecks zullen zetten.