VK wil ‘gelukszoekers’ uitzetten naar Rwanda

Een nieuw leven opbouwen in Rwanda in plaats van in het Verenigd Koninkrijk. Dat moet volgens premier Boris Johnson voortaan „het schrikbeeld” zijn voor migranten die het VK op illegale manieren proberen te bereiken.

Premier Boris Johnson maakte donderdag vergaande afspraken bekend met Rwanda over de opvang van asielzoekers. Rwanda krijgt 120 miljoen pond (ongeveer 144 miljoen euro) om asielzoekers die naar het VK zijn gekomen over te nemen. Het geld is bedoeld voor opvang, accommodatie en integratie van de asielzoekers, maar ook voor de economische ontwikkeling van Rwanda zelf.

Volgens Johnson moet deze regeling het „lucratieve en kwaadaardige businessmodel” van mensensmokkelaars verstoren, van hen die „misbruik maken van kwetsbaren en het Kanaal in een waterige begraafplaats veranderen”. De Britse regering had al langer het plan om asielzoekers in een derde land op te vangen en hen zo buiten het VK hun procedures te laten afwachten, maar nu is het voor het eerst gelukt om concrete afspraken te maken.

Dit is een prototype oplossing van de problemen rond wereldwijde migratie, een oplossing die waarschijnlijk door andere landen wordt overgenomen

Het plan is bedoeld om vooral jonge mannen af te schrikken die met bootjes vanuit Frankrijk het Kanaal oversteken. Er is geen maximum aantal asielzoekers afgesproken, Rwanda zou bereid zijn om de komende jaren tienduizenden mensen op te nemen. Dit soort afspraken, zei Johnson donderdag, vormt „een prototype oplossing van de problemen rond wereldwijde migratie, een oplossing die waarschijnlijk door andere landen wordt overgenomen”. Al gaf Johnson toe dat hij geen garantie kan geven dat hiermee een einde komt aan de gevaarlijke boottochten.

Op welke termijn de eerste asielzoekers op het vliegtuig gezet zouden worden is niet duidelijk. In Rwanda zou volgens de Britse omroep BBC wel al accommodatie beschikbaar zijn, voor ongeveer honderd mensen tegelijk. Volgens de Britse regering is geen nieuwe wetgeving nodig. Desalniettemin staat het parlement op het punt een controversieel wetsvoorstel aan te nemen dat dit soort uitzettingen naar derde landen expliciet mogelijk maakt.

‘Wreed en inhumaan’

Britse oppositiepartijen en mensenrechtenorganisaties reageren zeer kritisch en noemen het plan „wreed en inhumaan”. Omdat Rwanda niet bekend staat als een land dat veel waarde hecht aan mensenrechten, maar ook omdat de afspraken ingaan tegen de Vluchtelingenconventie van Genève. Dat verdrag, ook door het VK ondertekend, bepaalt dat overheden asielzoekers niet mogen nadragen dat ze op illegale wijze een veilig heenkomen hebben gezocht. In hun eigen land lopen ze immers gevaar. Johnson zei dat vluchtelingen „een veilige en legale route” moeten kiezen, maar het VK biedt helemaal geen mogelijkheid om vanuit het buitenland asiel aan te vragen.

Lees ook: Zijn Oekraïense vluchtelingen welkom in het VK? ‘Dit systeem is vreselijk’

De gemaakte afspraken zijn onderdeel van een groter plan om het VK „de controle over de eigen grenzen terug te geven” nadat het land de Europese Unie heeft verlaten. Het leger gaat voortaan de kustwacht op het Kanaal helpen, met extra patrouilleschepen en helikopters. En er komt een nieuw opvangcentrum in het noorden van Engeland om de 4,7 miljoen pond (5,6 miljoen euro) hotelkosten die de overheid per dag kwijt is voor asielzoekers naar beneden te brengen. Eerder wilde minister van Binnenlandse Zaken Priti Patel de bootjes laten terugduwen op het Kanaal, maar van die controversiële maatregel is nu geen sprake meer. De marine had haar al laten weten daar niet aan mee te werken.

Stijgende aantallen

De afgelopen jaren stijgt het aantal migranten dat in kleine bootjes het Kanaal oversteekt hard. In 2018 waren het er ongeveer 300, in 2020 meer dan 8.400 en vorig jaar ruim 28.000. Velen van hen overleefden de tocht niet. In november vorig jaar kwamen in één keer 27 opvarenden van een veel te zwaar beladen opblaasboot om het leven. Toch liggen dit jaar de aantallen migranten die de oversteek durven maken, alweer hoger dan vorig jaar rond deze tijd. Deels komt die stijging waarschijnlijk doordat alternatieve routes strenger worden gecontroleerd, bijvoorbeeld de controles op vrachtwagens.

De meeste migranten die het aandurven om met een bootje de oversteek te maken, ongeveer 60 procent, krijgen overigens asiel toegewezen in het VK. De vluchtelingen komen uit landen als Afghanistan, Iran en Syrië, waar mensenrechtenschendingen aan de orde van de dag zijn. Het is in tegenspraak met het beeld dat minister Patel graag neerzet, dat alle migranten ‘gelukszoekers’ zijn en geen recht op asiel in het VK zouden hebben.