Meer ongelukken door snelle stekkerfietsen en drukte op de fietspaden

Enkele weken geleden nog werd rijwielhersteller Yildun Dolné met zijn speed pedelec op een rotonde aangereden door een automobilist die hem „totaal” over het hoofd had gezien. Hij reed ongeveer dertig kilometer per uur toen hij „vol werd gelanceerd”. Geen schrammetje hield hij eraan over. „Ik ben doorgerold. Ik ben er goed van af gekomen.” Zijn speed pedelec is niet meer te redden, vertelt hij tijdens zijn werk bij fietsenwinkel Fietsen Breda. „Die is krom.”

Hoeveel fietsers er dagelijks een verkeersongeval hebben, is niet bekend. Maar dat het er veel zijn, is wel duidelijk. En ook dat het er steeds meer worden. Het aantal verkeersslachtoffers dat op de spoedeisende hulp moest worden behandeld als gevolg van een verkeersongeval met ernstig letsel is in tien jaar tijd gestegen met 18 procent, en die stijging werd vooral veroorzaakt door een toename van het aantal fietsongevallen. Dat steeg in de onderzochte periode 2012-2021 met 29 procent.

„Het aantal ernstige letsels door wielrennen en mountainbiken stijgt nog harder”, stelt VeiligheidNL, kenniscentrum voor letselpreventie, dat daarover dinsdag een rapport publiceert.

Bij fietsongevallen met ernstig letsel is dikwijls geen tegenpartij betrokken

Vorig jaar werden 110.000 verkeersslachtoffers behandeld op de spoedeisende hulp, waarvan 66.600 met ernstig letsel. Twee derde van hen was fietser, in veel gevallen 55 jaar of ouder. De eenvoudigste verklaring voor de stijging is dat in tien jaar tijd steeds meer mensen zijn gaan fietsen, onder meer tijdens de twee jaar van lockdowns.

Lees ook: Meer fietsers omgekomen in coronajaar

Bij de ongevallen met ernstig letsel is dikwijls geen tegenpartij betrokken; onder fietsers van 55 jaar en ouder steeg het aantal van deze enkelvoudige fietsongevallen in tien jaar zelfs met 42 procent. In ongeveer de helft van de gevallen worden ongevallen veroorzaakt door een eigen stuurfout of niet goed opletten, verklaren de slachtoffers.

Elektrische fiets

Hoe dat mogelijk is, kunnen de onderzoekers niet precies verklaren. „Het lijkt erop dat mensen op een elektrische fiets een verhoogd risico op een ongeval hebben. Deze fietsen zijn zwaarder en minder wendbaar dan gewone fietsen”, zegt Martijntje Bakker, directeur/bestuurder van VeiligheidNL. „Verdiepend onderzoek zal moeten uitwijzen hoeveel groter dat verhoogd risico is en welke oorzaken eraan ten grondslag liggen.”

Elektrische fietsen bezorgen niet alleen ouderen moeilijkheden, maar ook jongeren; zo steeg het aantal slachtoffers met ernstig letsel onder jongeren van twaalf tot en met zeventien jaar die op een elektrische fiets reden van 4 procent in 2016 naar 22 procent vorig jaar.

Fietshandelaren leggen de nadruk op een ander, voor de hand liggend risico van elektrisch fietsen: de snelheid. „De gemiddelde fietser haalt een snelheid van vijftien tot zeventien kilometer per uur, met een elektrische fiets is dat minimaal vijfentwintig. Daar kan niet iedereen mee omgaan”, zegt Aad Witteberg, filiaalmanager van Van Speijk Tweewielers in Breda. Er wordt meer gefietst, constateert hij. „Wij verkopen veel meer fietsen dan vroeger. Daardoor krijg je ook meer ongelukken.”

Nog een oorzaak voor valpartijen: steeds krachtiger remmen. „Als je remt sta je abrupt stil. Als je dat niet gewend bent, val je. Vooral ouderen blijven hangen op het frame.”

Ook rijwielhersteller Yildun Dolné signaleert dat de snelheid van elektrische fietsen een risico vormt. „Mensen hebben niet in de gaten hoe snel ze gaan. En ouderen hebben een wat lagere reactiesnelheid.” Hij ziet nog een oorzaak: toegenomen drukte op het fietspad, dat tot zijn verontwaardiging vaak ook ten onrechte in twee richtingen wordt bereden. „Met al die drukte is het moeilijk in te schatten wie waar met welke snelheid vandaan komt.”

Helm dragen

De onderzoekers van VeiligheidNL dringen in hun rapport aan op maatregelen. Een daarvan is het bevorderen van het dragen van fietshelmen. Martijntje Bakker: „De kans op hersenletsel bij een ongeval neemt door het dragen van een helm flink af. Maar het gebeurt te weinig. Ik rij regelmatig op een racefiets door de duinen met een helm op. Ik word daarbij wel eens gepasseerd door elektrische fietsers zonder helm. Dat verbaast me. Er rijden in Nederland zo veel mensen op een fiets, dat de meesten niet beseffen hoe kwetsbaar ze zijn.”

Lees ook: Toen haar moeder was verongelukt dacht Myrthe Boss: wat als ze een fietshelm had gedragen?

Rijwielhersteller Yildun Dolné droeg tijdens zijn ongeval een helm. Dat zouden meer mensen moeten doen. „Het begint al bij kinderen. Je bent op school niet stoer als je een helm draagt. Dat is jammer.”

Vorig jaar begon neuroloog-somnoloog Myrthe Boss, die haar moeder verloor na een fietsongeval, de organisatie ‘Artsen voor Veilig Fietsen’. Zij maakt zich vooral sterk voor het dragen van een helm, onder meer tijdens de eerste ‘landelijke dag van de fietshelm’, volgende week.

Myrthe Boss: „Een helm is een simpele interventie die de kans op hersenletsel substantieel verkleint. Mensen moeten dat normaal gaan vinden. Wij pleiten voor promotie van de fietshelm. Zodat het afwijkend wordt gevonden om géén helm te dragen.”